به گزارش گروه وبگردي باشگاه خبرنگاران جوان؛ بحران آب و ته كشيدن سفرههاي آبهاي زيرزميني در ايران مساله جديدي نيست، اما خشكسالي در اين سرزمين به دليل موقعيت جغرافيايي و قرار گرفتن در كمربند خشك كره زمين، تعدد نيازها و تصرفهاي بشري بر محيطزيست و رشد سريع جمعيت روزبهروز در حال افزايش است؛ ايران در مرحله تنش آبي قرار دارد و گزارشهاي وزارت نيرو از كاهش ۱۲ ميليارد ليتري ذخاير آب تجديدشونده كشور حكايت دارد.
در ۱۵ سال اخير منابع آب تجديدشونده ۱۱۶ ميليارد مترمكعب بوده كه در چند سال گذشته اين رقم، به ۱۰۴ ميليارد مترمكعب كاهش پيدا كرده است. اين همه در حالي است كه ايران شاهد يك درجه افزايش دما و در نتيجه افزايش ۱۰ درصدي تبخير آب در سالهاي اخير نيز بوده است.
هر چند تنها ايران نيست كه با پديده خشكسالي و كمآبي دستوپنجه نرم ميكند و اين بحران امروز دامن بسياري از كشورهاي دنيا را گرفته است، چنانچه صندوق جهاني طبيعت، بحران كمآبي را دومين بحران بزرگ دنيا طي ۱۰ سال آينده اعلام كرده كه اين بحران در كشورهاي قاره اروپا و آسيا بيش از ديگر كشورهاي دنيا ديده شده و پيشبيني ميشود سهم خشكساليها در جهان به دليل تغييرات اقليمي و جوي در سالهاي آينده ۱۰ درصد رشد داشته باشد.
بيشتر بخوانيد:راهكار ارزان براي كاهش قبض آب در تابستان
بحران بيآبي؛ مسالهاي لاينحل!
اما بايد تاكيد داشت كه ايران به لحاظ كاهش ميانگين بارندگيها در سالهاي اخير، افزايش گرما و افت هشدارگونه منابع آبي تجديدشونده و از همه مهمتر قرار گرفتن روي كمربند خشك كره زمين با بحراني جدي در اين زمينه روبهرو است؛ بحراني كه هنوز براي بسياري از مردم و مسئولان لاينحل مانده و انگار قادر به درك شرايط موجود نيستند كه مصرف بيرويه آب و عدم اتخاذ و اعمال سياستهاي درست توسط آنها كار را به جاهاي باريك ميكشاند و جنگ بر سر آب و تنشهاي سياسي و منطقهاي و حتي داخلي را به دنبال خواهد داشت. آب رفته به جوي باز نميگردد و بايد خيلي زودتر به فكر راه چاره بود!
مساله مقابله با كمآبي و بيآبي چند سالي ميشود كه همايشها و نشستهاي تخصصي بينالمللي و داخلي بسياري را به خود اختصاص داده و از مقابله با مشتركان پرمصرف تا استفاده از طرحهاي فناورانه جزء راهكارهاي پيشنهادي و بعضا كاربردي براي آن در ايران برشمرده شده است. با اين حال تجربيات ديگر كشورهاي دنيا در مقابله با اين بحران و راهكارهايي كه براي آن به كار گرفتهاند نيز ميتواند مسير آينده را در صرفهجويي در منابع آبي و جلوگيري از شدت بياباني شدن كشور روشنتر كند. كشورهاي سوئد، هلند، آمريكا، استراليا، برزيل، انگليس، چك، لوكزامبورگ، لهستان، فنلاند و دانمارك از كشورهاي موفق در كاهش مصرف آب طي سالهاي اخير برشمرده شدهاند.
جمعآوري آب باران در استراليا
نگاهي به تجربه ديگر كشورها در صرفهجويي منابع آبي نشان ميدهد كه بسياري از كشورها از روشهاي آيندهنگر در كنار روشهاي زودبازده همزمان بهره بردهاند تا بتوانند بهترين نتيجه ممكن را به دست بياورند، چنانچه بحران آب در استراليا مقامات اين كشور را واداشت تا ضمن تشويق شهروندان به انجام پارهاي از راهكارهاي اجرايي براي مقابله با خشكسالي در اين كشور، يك سياست فعال صرفهجويي در آب، بهخصوص در جمعآوري حداكثري آب باران براي آبياري باغها و فضاهاي سبز شهري را براي شهروندان لازمالاجرا كند.
يكي از راهكارهاي ارائهشده براي گذر از دوران خشكسالي در استراليا به شهروندان اين است كه ضمن عايقبندي خانههاي خود، لولهكشي منازل را كنترل كرده و از انرژي خورشيدي در آنجا استفاده كنند. همچنين توصيههايي براي استفاده از تجهيزات كاهش مصرف آب در منازل به شهروندان داده شده است. علاوهبر اين، در مدارس استراليا توسعه پايدار جدي گرفته ميشود. ممنوعيت استفاده از كيسههاي نايلوني يا آلومينيوم براي آوردن غذا، كمپوست مواد غذايي در حياط مدرسه، مخزن براي جمعآوري آب باران و پنلهاي انرژي خورشيدي در پشت بام مدارس از مواردي است كه در اكثر مدارس استراليا رعايت ميشود.
در كنار اين موارد يك واحد آب شيرينكن در ملبورن استراليا نيز ساخته شده اما هنوز به بهرهبرداري نرسيده است، چراكه مقامات اين شهر بر اين اعتقادند كه تا 30 سال آينده اين شهر با كاهش 18 درصدي بارش باران مواجه خواهد بود، لذا از همين حالا بايد زيرساختهاي مورد نياز براي تامين آب در آينده را فراهم كرد.
افزايش قيمت آب در برزيل
در سال 2013 برزيل هم با بحران كمآبي روبهرو شد و دولت براي كنترل اين بحران اقدام به افزايش قيمت آب تصفيهشده شهري كرد. اين رشد قيمت به اندازهاي زياد بود كه سبب شد مصرف كاهش يابد. هماكنون قيمت 20 هزار ليتر آب تصفيهشده شهري در كشور برزيل برابر با 1833 دلار آمريكاست، در حالي كه قبل از بحران كمآبي در اين كشور هر 20 هزار ليتر آب 412 دلار به مردم فروخته ميشد. دولت برزيل اعلام كرده با افزايش قيمت آب تصفيهشده در كشور، مصرف 40 درصد كاهش يافته است.
«پليس آب» در كاليفرنيا
آمريكا نيز از ديگر نقاط كره زمين است كه با اين بحران مواجه است و بحران كمآبي در ايالت كاليفرنياي آمريكا تا جايي پيش رفته كه افرادي با عنوان «پليس آب» بهمنظور فرهنگسازي به منازل شهروندان كاليفرنيايي مراجعه كرده و آنها را از خطرات كمبود آب، مصرف صحيح آب و راهحلهايي عليه هدررفت آب آگاه ميكنند. در كنار آن مسئولان اين ايالت از راهكار جالبي براي جلوگيري از تبخير آب مخزن «سيلمار» در كاليفرنيا استفاده كردهاند؛ آنان ۹۶ ميليون توپ سياه پلاستيكي را روي اين مخزن رها كردهاند. توپهاي تيرهرنگ به شكلي طراحي شدهاند كه نهتنها آب را از هر گونه آلودگي حفظ ميكنند بلكه مانع از تبخير آن نيز ميشوند. اين توپها بهسادگي روي سطح آب شناور شده و از تابش پرتوهاي خورشيد جلوگيري ميكنند.
تصفيه مجدد آب هم يكي از روشها و تمهيدات مقابله با بحران و كمبود آب در سنگاپور است، شيرين كردن آب نيز به معناي سالمسازي آب دريا با استفاده از فناوريهاي متفاوت در اين كشور كاربرد دارد. سوئد هم يكي از كشورهايي است كه به راهحلهاي فناورانه عليه بحران و كمبود آب پرداخته است.
آب باران ميتواند يكي از راهحلهاي مهم براي استفاده حداكثري از آب باشد. مخترعان كشورهايي مانند هند و مالزي به دنبال اختراع دستگاهها يا سيستمهايي هستند كه بتوانند استفاده بيشتري از آب باران داشته باشند. استفاده از انرژيهاي تجديدپذير مانند انرژيهاي بادي يا خورشيدي در برخي كشورها از جمله استراليا كاربرد پيدا كرده است، اين منابع پاك ميتوانند جايگزين سوختهاي فسيلي شوند، از انتشار گازهاي گلخانهاي ممانعت كرده و از گرم شدن زمين و آب شدن يخچالهاي طبيعي كه نتيجهاي جز مصرف بيرويه آب ندارند، جلوگيري كنند.
كشت بدون خاك در ژاپن
يكي از بخشهايي كه بيشترين مقدار مصرف آب در دنيا را به خود اختصاص داده بخش كشاورزي است كه به اذعان كارشناسان بيش از 80 درصد مصرف آب در آن اتفاق ميافتد، با اين حال روشهاي بسياري هم براي صرفهجويي در اين بخش در نقاط مختلف دنيا به كار گرفته شده است. استفاده از آبياري قطرهاي به جاي غرقابي، اصلاح كشت و گونههاي مختلف كشاورزي مقاوم در برابر كمآبي و جايگزيني كشتهاي گلخانهاي و هيدروپونيك (كشت بدون خاك) به جاي روشهاي سنتي يكي از انواع آن است. چنانچه در كشت طبقاتي به روش هيدروپونيك در ژاپن تا 99 درصد در مصرف آب صرفهجويي كردهاند و با يك درصد آب مصرفي در كشت رايج توانستهاند كشت هيدروپونيك كاهو را انجام دهند.
اين روش كشت در مناطق كويري ايران بسيار بهصرفه خواهد بود. هر چند به اذعان برخي كارشناسان اين روش اگر كنترل نشده باشد خود ميتواند آلودگي آبها را به همراه بياورد. با اين حال صددرصد كشتهاي گلخانهاي هلند كشت هيدروپونيك است، اسپانيا هم در كنار دريا و در منطقه گرم، توليد هيدروپونيكي انجام ميدهد و همين امر صرفهجويي خوبي در منابع آبي بخش كشاورزي اين كشورها را به دنبال داشته است.
ايران نيز ميتواند از بسياري از اين روشها براي صرفهجويي بهره گيرد، چنانچه كشورمان از موهبت انرژيهاي تجديدشونده چون انرژي خورشيدي بهوفور برخوردار است، ميتواند با بهرهگيري از فناوريهاي نوين مخترعان جوان گامي موثر در مسير صرفهجويي يا تجديد منابع آبي بردارد و از طرفي با اصلاح الگوي كشت و جلوگيري از كشت اقلام پرمصرف آبي و صدور آنها چون هندوانه كه در واقع تنها آب كشور را صادر ميكند همچنين اهتمام بيشتر در فرهنگسازي براي اين بحران جدي در آينده نزديك آماده شود.
منبع: روزنامه فرهيختگان