همين چند روز پيش و در جريان برگزاري نشست مجمع عمومي سازمان ملل متحد رييس‌جمهور تركيه، از يك برج ۳۵ طبقه در دل نيويورك رونمايي كرد. برجي با نام «خانه ترك» كه قرار است محل استقرار دولتمردان تركيه در نيويورك باشد. اما ايران سال‌هاست برجي بزرگتر و گرانتر در دل نيويورك دارد. ماجراي دو برج گران‌قيمت ايران و تركيه در نيويورك چيست؟
به گزارش تجارت‌نيوز، همين چند روز پيش، «رجب طيب اردوغان»، در دلِ نيويورك، روبانِ افتتاح برجي تازه تاسيس را بُريد كه قرار است محل «لابي‌گري» تركيه در خاك آمريكا باشد. برجي كه در ميان شهروندان تركيه سر و صداي زيادي به پا كرد و براي برخي ايراني‌ها هم اين پرسش را به ميان كشيد كه چرا ايران بايد اين قدر از تركيه عقب بيفتد؟ غافل از اينكه ايران بيش از نيم قرن است چنين ساختماني در نيويورك دارد.
خانه ترك چيست؟
ساختمان «خانه تُرك» (Türkevi)، برجي ۳۵ طبقه است كه رو‌به‌روي مقر «سازمان ملل متحد» واقع شده و قرار است مقر نمايندگي دائم تركيه در سازمان ملل متحد و سركنسولگري اين كشور در نيويورك هم باشد. هزينه ساخت اين برج، حدود ۳۰۰ ميليون دلار تخمين زده شده است.
سالن اجتماعات ۲۰۰ نفره، نمايشگاه و پاركينگ از جمله بخش‌هاي اين مجموعه هستند و علاوه بر اين، داخل آن امكانات متعددي براي ديپلمات‌هاي ترك تدارك ديده شده است، سوئيت‌هاي اختصاصي براي آنكه ديپلمات‌ها و خانواده‌هاي‌شان عازم اين هتل و آن هتل نشوند و وقتي در نيويورك هستند، در ساختمان اختصاصي تركيه اقامت داشته باشند.
وجود يك «دفتر مركزي» براي استقرار نهادهاي «لابي‌كننده» ضروري است و شهرهايي كه مقر سازمان‌هاي بين المللي هستند (مانند نيويورك، پاريس، وين، بروكسل و…) همگي پر از ساختمان‌هايي هم هستند كه نهادهاي مختلف، براي نفوذ در فرآيند تصميم‌گيري‌هاي سياسي، آنها را در مجاورت نهادهاي بين‌المللي ساخته‌اند.
روابط تركيه و آمريكا چند سالي است كه تيره شده و كار به تهديدِ تحريم اقتصاد تركيه از سوي آمريكا هم كشيده شده است. تركيه عضو «ناتو» است، اما با دشمنِ شماره يك «ناتو»، يعني روسيه هم سر و سرّي دارد و برخي كشورهاي اروپايي (مانند يونان) را تهديد مي‌كند.
حالا اما ديپلمات هاي تركيه مي توانند در قلبِ اقتصاديِ آمريكا با چهره هاي سياسي و اقتصاديِ اين كشور «لابي» كنند. با اين همه، اين تنها تركيه نيست كه ساختمان‌سازي در نيويورك را به قصد «لابي‌گري» در دستور كار قرار داده است. كشورهاي زيادي اين كار را مي‌كنند و يكي از آنها هم ايران است كه حدود نيم قرن پيش، برجي بلندمرتبه را در نيويورك خريداري كرد.
از «بنياد پهلوي» تا «بنياد علوي»
اما تنها تركيه نيست كه به تازگي در گرانترين خيابان نيويورك يك برج ۳۵ طبقه دارد. نيم قرن است كه ايران هم مالك برجي بزگرتر و گرانتر در نيويورك است. برجي با نام بنياد علوي.
ارزشِ روز اين برج بين يك تا ۵ ميليارد دلار (بين ۲۷ هزار ميليارد تومان تا ۱۳۵ هزار ميليارد تومان) تخمين زده مي‌شود و به اين ترتيب، به مراتب (بين ۳ تا ۱۵ برابر) گران‌قيمت‌تر از برجي است كه تركيه به تازگي ساخته است.
«خيابان پنجم» در نيويورك، يكي از مشهورترين و گرانترين خيابان‌هاي اين شهر است.
برج «بنياد پهلوي» كه حالا برج «بنياد علوي» (وابسته به بنياد مستضعفان) شده، همچنان در مالكيت ايران است، اما چند سال پيش دادگاهي در آمريكا تلاش كرد به اتهام فعاليت‌هاي تروريستي، اين برج را از چنگ ايران در بياورد. در نهايت، دادگاه فدرال استيناف، حكم را لغو كرد و به اين ترتيب، ايران هنوز اين برج را در اختيار دارد.
پيش از انقلاب، نهادي در ايران وجود داشت كه حالا به «بنياد علوي» تغيير نام داده است. پيش از انقلاب، نام اين بنياد، «بنياد پهلوي» بود. محمدرضا پهلوي، شاه مخلوع ايران بنيادي با نام خانوادگيِ خودش ايجاد كرده بود تا برخي امور عام‌المنفعه و انسان‌دوستانه را به اين نام انجام دهد.
۱۳٪
«مركز راكفلر» در نيويورك، در كنار برج بنياد مستضعفان قرار گرفته است.
با اين همه، «بنياد پهلوي» كه قرار بود كارهاي انسان‌دوستانه بكند، املاك متعددي هم در خاك آمريكا داشت. يكي از اين املاك، برجي ۳۶ طبقه (يك طبقه بلندتر از «خانه تُرك») است كه در يكي از مهم‌ترين و مشهوترين خيابان‌هايِ جهان، يعني «خيابان پنجم» (Fifth Avenue) واقع شده است.
جالب اينكه همسايه ديوار به ديوارِ اين برج، «مركز راكفلر» (Rockefeller Center) است، برجي كه به سفارش خاندان «راكفلر» (يكي از ثروتمندترين خانواده‌هاي جهان) ساخته شده و همين امروز هم يكي از جاذبه‌هاي توريستيِ شهر نيويورك است.
جالب‌تر اين كه برج «بنياد علوي»، پيش از آنكه به مالكيت ايران در بيايد، متعلق به شركت سوئيسيِ «پياژه» (Piaget) بوده، شركتي كه حدود ۱۵۰ سال است در حوزه ساخت ساعت و جواهرات گران‌قيمت فعاليت مي‌كند.
ديپلمات‌هاي ايراني در هتل!
اما چرا ايران، كه چنين دارايي ارزشمندي در خاك آمريكا دارد، عملا از آن استفاده نمي‌كند؟ ديپلمات‌هاي ايراني در سفر به نيويورك و براي شركت در مجامع رسميِ پرشماري كه در اين شهر برگزار مي‌شود، در هتل‌هاي مختلف اقامت مي‌كنند. (همين چند سال پيش، دولت «ترامپ» در ويزايي كه براي «محمد جواد ظريف» صادر كرده بود، اجازه تردد در خارج از هتل و در خارج از ساختمان سازمان ملل را از وزير خارجه ايران سلب كرده بود.)
ايران در نيويورك ملك دارد، اما چند سال پيش، حق تردد خارج از هتل و مقر سازمان ملل در اين شهر از وزير خارجه ايران سلب شد.
از آن سو، گفته مي‌شود «بنياد علوي» براي ترويج فرهنگ ايراني و اسلامي در آمريكا تلاش مي‌كند (از جمله از طريق اعطاي بورس براي تحصيل در رشته‌هاي مرتبط با ايران و اسلام در دانشگاه‌هاي معتبر آمريكا)، اما اگر اين‌طور است، مي‌شود پرسيد چرا نام و نشاني از اين تلاش‌ها در جايي ثبت نشده است؟ ظاهرا شفافيت عنصر گم‌شده ماجراي برج ۱۳۵ هزار ميليارد تومانيِ ايران در نيويورك است.
«مرد بيمار اروپا» دوباره سرِ حال آمده است
اما چرا تركيه در نيويورك برج ساخت؟ به گزارش تجارت‌نيوز، ماجرا از اين قرار است كه سال ۲۰۲۳، صدمين سالگرد اعلام جمهوريت در تركيه است، يعني همان سالي كه «مصطفي كمال آتاترك»، موفق شد بخشي از بقاياي امپراتوريِ تجزيه‌شده عثماني را حفظ كند و تركيه امروزي را بنيان بگذارد. حالا تركيه، مي‌خواهد يك قرن پس از آنكه «تركيه» شده، قدرتمند شدنش را به رخ بكشد.
در ميانه قرن نوزدهم ميلادي، امپراتوري عثماني (كه آن هنگام شامل بخشي‌هايي از مصر، اردن و حتي يونانِ امروزي هم بود) كشوري بود در آستانه زوال: پولي در خزانه نبود؛ نظم و نظامِ ارتش و ادارات از هم گسيخته بود و اقتصاد به حال احتضار افتاده بود. در آن سال‌ها، اروپايي‌ها امپراتوريِ عثماني را به طعنه، «مردِ بيمار اروپا» (Sick man of Europe) مي‌ناميدند، يعني كشوري كه حال و روزِ خوشي ندارد.
وقوع جنگ جهانيِ اول، امپراتوري عثماني را (به عنوان يكي از تهديدهاي اروپا) از بين برد، كشورهايي مانند اردن، فلسطين و عراق امروزي را در دلِ سرزمين‌هاي آزاد شده ايجاد كرد و البته «تركيه‌اي» را پديد آورد كه مي‌خواست دوباره روزهاي خوشِ امپراتوري را براي خودش زنده كند.
اردوغان همين چند روز پيش برج «خانه تُرك» را در نيويورك (در مقابل مقر سازمان ملل متحد) افتتاح كرد.
تركيه تا پايان قرن بيستم (براي حدود ۸۰ سال از زمان پيدايشش) همچنان كشوري ضعيف بود، اقتصادي از هم پاشيده داشت كه نرخ‌هاي تورم ۴۰۰ درصدي و ۷۰۰ درصدي را تجربه مي‌كرد؛ چندين كودتاي ريز و درشت را پشت سر گذاشته بود؛ ثبات سياسي نداشت و سياسيونش ميان اسلام‌گرايي و سكولاريسم بندبازي مي‌كردند.
با شروع قرن جديد (حدود سال ۲۰۰۰ ميلادي) ورق برگشت. حزب «عدالت و توسعه»، به سرعت بر تركيه مسلط شد و چهره‌هاي اين حزب نظير «رجب طيب اردوغان» و «عبدالله گل»، اقتصاد اين كشور را زير و رو كردند.
تركيه حالا يكي از ۱۵ اقتصاد بزرگ دنيا را دارد و برخي پيش‌بيني‌ها (از جمله در گزارش موسسه PWC) نشان مي‌دهند كه تا سال ۲۰۵۰، اين كشور يكي از ۱۰ اقصاد بزرگ جهان را خواهد داشت. (برخي گزارش‌ها هم البته اقتصاد تركيه را رو به نزول مي‌دانند.)