به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ بحران آب و ته کشیدن سفره‌های آب‌های زیرزمینی در ایران مساله جدیدی نیست، اما خشکسالی در این سرزمین به دلیل موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در کمربند خشک کره زمین، تعدد نیازها و تصرف‌های بشری بر محیط‌زیست و رشد سریع جمعیت روزبه‌روز در حال افزایش است؛ ایران در مرحله تنش آبی قرار دارد و گزارش‌های وزارت نیرو از کاهش ۱۲ میلیارد لیتری ذخایر آب تجدیدشونده کشور حکایت دارد.
در ۱۵ سال اخیر منابع آب تجدیدشونده ۱۱۶ میلیارد مترمکعب بوده که در چند سال گذشته این رقم، به ۱۰۴ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است. این همه در حالی است که ایران شاهد یک درجه افزایش دما و در نتیجه افزایش ۱۰ درصدی تبخیر آب در سال‌های اخیر نیز بوده است.
هر چند تنها ایران نیست که با پدیده خشکسالی و کمآبی دست‌وپنجه نرم می‌کند و این بحران امروز دامن بسیاری از کشورهای دنیا را گرفته است، چنانچه صندوق جهانی طبیعت، بحران کمآبی را دومین بحران بزرگ دنیا طی ۱۰ سال آینده اعلام کرده که این بحران در کشورهای قاره اروپا و آسیا بیش از دیگر کشورهای دنیا دیده شده و پیش‌بینی می‌شود سهم خشکسالی‌‌ها در جهان به دلیل تغییرات اقلیمی و جوی در سال‌های آینده ۱۰ درصد رشد داشته باشد.
بیشتر بخوانید:راهکار ارزان برای کاهش قبض آب در تابستان
بحران بی‌آبی؛ مساله‌ای لاینحل!
اما باید تاکید داشت که ایران به لحاظ کاهش میانگین بارندگی‌ها در سال‌های اخیر، افزایش گرما و افت هشدارگونه منابع آبی تجدیدشونده و از همه مهم‌تر قرار گرفتن روی کمربند خشک کره زمین با بحرانی جدی در این زمینه روبه‌رو است؛ بحرانی که هنوز برای بسیاری از مردم و مسئولان لاینحل مانده و انگار قادر به درک شرایط موجود نیستند که مصرف بی‌رویه آب و عدم اتخاذ و اعمال سیاست‌های درست توسط آنها کار را به جاهای باریک می‌کشاند و جنگ بر سر آب و تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای و حتی داخلی را به دنبال خواهد داشت. آب رفته به جوی باز نمی‌گردد و باید خیلی زودتر به فکر راه چاره بود!
مساله مقابله با کمآبی و بی‌آبی چند سالی می‌شود که همایش‌ها و نشست‌های تخصصی بین‌المللی و داخلی بسیاری را به خود اختصاص داده و از مقابله با مشترکان پرمصرف تا استفاده از طرح‌های فناورانه جزء راهکارهای پیشنهادی و بعضا کاربردی برای آن در ایران برشمرده شده است. با این حال تجربیات دیگر کشورهای دنیا در مقابله با این بحران و راهکارهایی که برای آن به کار گرفته‌اند نیز می‌تواند مسیر آینده را در صرفه‌جویی در منابع آبی و جلوگیری از شدت بیابانی شدن کشور روشن‌تر کند. کشورهای سوئد، هلند، آمریکا، استرالیا، برزیل، انگلیس، چک، لوکزامبورگ، لهستان، فنلاند و دانمارک از کشورهای موفق در کاهش مصرف آب طی سال‌های اخیر برشمرده شده‌اند.
جمع‌آوری آب باران در استرالیا
نگاهی به تجربه دیگر کشورها در صرفه‌جویی منابع آبی نشان می‌دهد که بسیاری از کشورها از روش‌های آینده‌نگر در کنار روش‌های زودبازده همزمان بهره برده‌اند تا بتوانند بهترین نتیجه ممکن را به دست بیاورند، چنانچه بحران آب در استرالیا مقامات این کشور را واداشت تا ضمن تشویق شهروندان به انجام پاره‌ای از راهکارهای اجرایی برای مقابله با خشکسالی در این کشور، یک سیاست فعال صرفه‌جویی در آب، به‌خصوص در جمع‌آوری حداکثری آب باران برای آبیاری باغ‌ها و فضاهای سبز شهری را برای شهروندان لازم‌الاجرا کند.
یکی از راهکارهای ارائه‌شده برای گذر از دوران خشکسالی در استرالیا به شهروندان این است که ضمن عایق‌بندی خانه‌های خود، لوله‌کشی منازل را کنترل کرده و از انرژی خورشیدی در آنجا استفاده کنند. همچنین توصیه‌هایی برای استفاده از تجهیزات کاهش مصرف آب در منازل به شهروندان داده شده است. علاوه‌بر این، در مدارس استرالیا توسعه پایدار جدی گرفته می‌شود. ممنوعیت استفاده از کیسه‌های نایلونی یا آلومینیوم برای آوردن غذا، کمپوست مواد غذایی در حیاط مدرسه، مخزن برای جمع‌آوری آب باران و پنل‌های انرژی خورشیدی در پشت بام مدارس از مواردی است که در اکثر مدارس استرالیا رعایت می‌شود.
در کنار این موارد یک واحد آب شیرین‌کن در ملبورن استرالیا نیز ساخته شده اما هنوز به بهره‌برداری نرسیده است، چراکه مقامات این شهر بر این اعتقادند که تا 30 سال آینده این شهر با کاهش 18 درصدی بارش باران مواجه خواهد بود، لذا از همین حالا باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای تامین آب در آینده را فراهم کرد.
افزایش قیمت آب در برزیل
در سال 2013 برزیل هم با بحران کمآبی روبه‌رو شد و دولت برای کنترل این بحران اقدام به افزایش قیمت آب تصفیه‌شده شهری کرد. این رشد قیمت به اندازه‌ای زیاد بود که سبب شد مصرف کاهش یابد. هم‌اکنون قیمت 20 هزار لیتر آب تصفیه‌شده شهری در کشور برزیل برابر با 1833 دلار آمریکاست، در حالی که قبل از بحران کمآبی در این کشور هر 20 هزار لیتر آب 412 دلار به مردم فروخته می‌شد. دولت برزیل اعلام کرده با افزایش قیمت آب تصفیه‌شده در کشور، مصرف 40 درصد کاهش یافته است.
«پلیس آب» در کالیفرنیا
آمریکا نیز از دیگر نقاط کره زمین است که با این بحران مواجه است و بحران کمآبی در ایالت کالیفرنیای آمریکا تا جایی پیش رفته که افرادی با عنوان «پلیس آب» به‌منظور فرهنگ‌سازی به منازل شهروندان کالیفرنیایی مراجعه کرده و آنها را از خطرات کمبود آب، مصرف صحیح آب و راه‌حل‌هایی علیه هدررفت آب آگاه می‌کنند. در کنار آن مسئولان این ایالت از راهکار جالبی برای جلوگیری از تبخیر آب مخزن «سیلمار» در کالیفرنیا استفاده کرده‌اند؛ آنان ۹۶ میلیون توپ سیاه پلاستیکی را روی این مخزن رها کرده‌اند. توپ‌های تیره‌رنگ به شکلی طراحی شده‌اند که نه‌تنها آب را از هر گونه آلودگی حفظ می‌کنند بلکه مانع از تبخیر آن نیز می‌شوند. این توپ‌‌ها به‌سادگی روی سطح آب شناور شده و از تابش پرتوهای خورشید جلوگیری می‌کنند.
تصفیه مجدد آب هم یکی از روش‌ها و تمهیدات مقابله با بحران و کمبود آب در سنگاپور است، شیرین کردن آب نیز به معنای سالم‌سازی آب دریا با استفاده از فناوری‌های متفاوت در این کشور کاربرد دارد. سوئد هم یکی از کشورهایی است که به راه‌حل‌های فناورانه علیه بحران و کمبود آب پرداخته است.
آب باران می‌تواند یکی از راه‌حل‌های مهم برای استفاده حداکثری از آب باشد. مخترعان کشورهایی مانند هند و مالزی به دنبال اختراع دستگاه‌ها یا سیستم‌هایی هستند که بتوانند استفاده بیشتری از آب باران داشته باشند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی‌های بادی یا خورشیدی در برخی کشورها از جمله استرالیا کاربرد پیدا کرده است، این منابع پاک می‌توانند جایگزین سوخت‌های فسیلی شوند، از انتشار گازهای گلخانه‌ای ممانعت کرده و از گرم شدن زمین و آب شدن یخچال‌های طبیعی که نتیجه‌ای جز مصرف بی‌رویه آب ندارند، جلوگیری کنند.
کشت بدون خاک در ژاپن
یکی از بخش‌هایی که بیشترین مقدار مصرف آب در دنیا را به خود اختصاص داده بخش کشاورزی است که به اذعان کارشناسان بیش از 80 درصد مصرف آب در آن اتفاق می‌افتد، با این حال روش‌های بسیاری هم برای صرفه‌جویی در این بخش در نقاط مختلف دنیا به کار گرفته شده است. استفاده از آبیاری قطره‌ای به جای غرقابی، اصلاح کشت و گونه‌های مختلف کشاورزی مقاوم در برابر کمآبی و جایگزینی کشت‌های گلخانه‌ای و هیدروپونیک (کشت بدون خاک) به جای روش‌های سنتی یکی از انواع آن است. چنانچه در کشت طبقاتی به روش هیدروپونیک در ژاپن تا 99 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی کرده‌اند و با یک درصد آب مصرفی در کشت رایج توانسته‌اند کشت هیدروپونیک کاهو را انجام دهند.
این روش کشت در مناطق کویری ایران بسیار به‌صرفه خواهد بود. هر چند به اذعان برخی کارشناسان این روش اگر کنترل نشده باشد خود می‌تواند آلودگی آب‌ها را به همراه بیاورد. با این حال صددرصد کشت‌های گلخانه‌ای هلند کشت هیدروپونیک است، اسپانیا هم در کنار دریا و در منطقه گرم، تولید هیدروپونیکی انجام می‌دهد و همین امر صرفه‌جویی خوبی در منابع آبی بخش کشاورزی این کشورها را به دنبال داشته است.
ایران نیز می‌تواند از بسیاری از این روش‌ها برای صرفه‌جویی بهره گیرد، چنانچه کشورمان از موهبت انرژی‌های تجدیدشونده چون انرژی خورشیدی به‌وفور برخوردار است، می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مخترعان جوان گامی موثر در مسیر صرفه‌جویی یا تجدید منابع آبی بردارد و از طرفی با اصلاح الگوی کشت و جلوگیری از کشت اقلام پرمصرف آبی و صدور آنها چون هندوانه که در واقع تنها آب کشور را صادر می‌کند همچنین اهتمام بیشتر در فرهنگ‌سازی برای این بحران جدی در آینده نزدیک آماده شود.
منبع: روزنامه فرهیختگان
فیلم| افتتاح راه‌آهن تبریز-جلفا؛ 100 سال پیش
ده کانال مهم کشتیرانی دنیا
ادامه گزارش های تصویری 1
