شهرداری به موجب وظایف گسترده ای که بر عهده دارد با اغلب سازمان های دولتی در ارتباط است که بخشی از این رابطه ناشی از اشتراک وظایف یا نزدیکی وظایف است ، چرا که برخی از وظایفی که قبلا بر عهده شهرداری بوده در حال حاضر توسط سازمان های دولتی انجام می شود.
در کشورهایی همچون امریکا ، آلمان فرانسه و ژاپن تامین آب ، برق و حتی گاز در کشور آلمان از جمله وظایف شهرداری ها به شمار می رود، در حالی که این وظایف در ایران به وزارت نیرو و شرکت ملی گاز محول شده است.
در این رهگذر به مقایسه وظایف شهرداری ها در ایران با وظایف شهرداری های دیگر کشورها که به عنوان سازمان مدیریت کننده شهر فعالیت دارند ، می پردازیم.
در ابتدا در مورد وظایف شهرداری در کشورهای توسعه یافته ( آلمان و فرانسه ) و بعد از آن در مورد کشورهای در حال توسعه ( ترکیه و مالزی ) سخن می گوییم. 

وظایف شهرداریها در آلمان
موضوع مهمی که از لحاظ وظایف شهرداریها در آلمان وجود دارد، این است که حکومت مرکزی می تواند در تمامی زمینه ها با پدید آوردن تغییرات قانونی، آزادی تصمیم گیری اداره های محلی را محدود کند. اما کاری که در این صورت انجام شده نیز نظارت بر حقوقی بودن مسأئله است. از طرف دیگر از آن جا که ۲۵% در آمد شهرداری از طرف مرکز تأمین می شود، در آلمان هم مانند سایرکشورها، بر کارکرد اداره های محلی از خارج تأثیرگذاشته می شود. اهم وظایف شهرداریهای آلمان به شرح است:
۱- اداره تئاترها، اپراها، ارکسترها و موزه ها
خدمات در این زمینه در زمره وظایف محلی شهرداریها قرار دارد. با این وجود بجز موزه ها،باقی خدمات فوق را شهرداریهای بزرگ انجام می دهند.
۲- کمکهای اجتماعی
شهرداریها در این زمینه به افراد محتاجی که از سازمان تأمین اجتماعی کمک نمی گیرندو، کمک می رسانند و در زمینه های مختلف از کمک به گذران زندگی روزانه گرفته تا کمکهای ویژه ( مانند کمک به بیماران، .پیران، .کووران و معلولان ) کوشش می کنند. علاوه بر اینها، شهرداریها اقدام به ایجاد تأسیسات خدمات اجتماعی کرده و دراین زمینه ها با دیگر نهادهای کمک رسانی همکاری می نمایند.
۳- کمک به جوانان
وظایف شهرداریها در کمک به جوانان در دو زمینه متمرکز شده است. نخستین زمینه عبارت است از کارهای مربوط به آموزش و نگهداری از معلولان . دومین زمینه نیزبه طور کلی کارهای مربوط به تفریحات سالم جوانان در ایام بی کاری آنها می باشد.
۴- اداره بیمارستانها
انجام خدمات بیمارستانی از جمله وظایفی است که از سوی حکومت ایالتی بر عهده شهرداریهاگذشته شده است. بدین سبب مسائلئی نظیر تصمیم گیری در چگونه و در کجا ساختن .بیمارستان شهرداری، توسط شهرداری و حکومت ایالتی حل می شود. بعد از آن که بیمارستان ساخته شد، اداره آن به عهده شهرداری می باشد. پرسنل این نوع بیمارستانها، حتی پزشکان آنها کراکنان شهرداری محسوب می شوند.
۵- خدمات بهداشتی
شهرداریها موظف هستند که در منطقه خود خدمات بهداشتی انجام دهند. مهمترین این خدمات عبارتند از : مبارزه با بیماریهای واگیردار، نظارت بر حفظ محیط زیست و تأمین ایمنی کار در مسائل مختلف، واکسیناسیون و سایر مسائل مرتبط .
۶- ورزش
یکی از وظایف اداره محلی خود مختار شهرداریها در زمینه تربیت بدنی و خدمات ورزشی می باشد. شهرداریها یا خود به طور مستقیم تأسیسات ورزشی می سازند و یا با کمک به کلوپها، اتحادیه ها و انجمنهای ورزشی به تأسیس اوین گونه مراکز یاری می رسانند.
۷- تدوین برنامه عمرانی، نوسازی و نظارت بر ساختمان
شهرداریها موظف هستند که برنامه توسعه آینده تمامی زمینهای داخل محدوده شهری ( به استثنای راه آهن فدرال، دفاع ملی و سازمان راهها) را به وسیله طرحهای عمرانی معین کنند. شهرداریها دارای حق ساخت، اصلاح و نوسازی ونیز می باشند. شهرداریها و طبق قوانین ایالتی و به نام حکومت ایالتی بر امر ساختمان سازی نظارت می کنند.
۸- تـأمین مسکن اجتماعی
شهرداریها از طریق انتقال وام و کمک از منابع مالی ایالت به شرکتها و واحدهایی که در امر ساخت مسکن اجتماعی فعالیت می کنند به این امر یاری می رسانند و نیز می توانند در پرداخت کرایه منزل افراد فقیر سهمی .بر عهده بگیرند.
۹- اداره باغچه ، جنگلها، پارکها و گورستانها
مثل همه کشورها در آلمان نیز احداث پارکها و نگهداری از آنها به عهده شهرداریهاست. فعالیت گورستانها توسط شهرداریها تنظویم می شوند. در شهرهای جنوب آلمان شهرداریها ساخت قبرها را نیز به عهده دارند.
۱۰- ساخت خیابان پل و کانال
در آلمان وظیفه ساخت و نگهداری راه بین حکومت فدرال، ایالتها، بخشها و شهرداریها تقسیم شده است . شهرداریها مسوول ساخت و نگهداری راههای .منطقه خود می باشند. همین اصل در مورد پلها و کانلهای آب نیز مصداق دارد، ۹۰% هزینهساختمان راههای جدید را صاحبان که در کنار راه قرار دارند، پرداخت می کنند.
۱۱- سیستم فاضلاب
با این همه در ۲۵ سال اخیربه خاطر اجباری شدن تصفیه آبهای فاضلاب هزینه این کار بسیار بالا رفته است. امروزه شهرداریها این کار را با اخذ هزینه از مشترکان به انجام می رسانند.
۱۲- جمع آوری و دفع زباله و پاکیزگی خیابان
هزینه های این خدمت سنتی شهرداری نیز امروزه به خاطر مخارج تکنیکی آن توسط خود مردم پرداخت می شود و این کار توسط یک واحد وابسته به شهرداری صورت می پذیرد.
۱۳- تأمین آب مصرفی و آشامیدنی ، برق و گاز
می توان گفت که تمام شهرداریها کار تأمین آب مصرفی و رساندن آن به مشترکان را خودشان انجام می دهند. تهیه آب نیز از طرف اداره های /شهرداری و یاشرکتهای خصوصی انجام می شود.
موارد فوق در مورد برق، گاز و حرارت مرکزی نیز مصداق دارد. اما در مورد تأمین برق بیشتر شهرداریها، بجز شهرداریهایبزرگ وابسته به شبکه برق مرکزی هستند.
۱۴- حمل و نقل مسافر در داخل شهر
حمل و نقلی که به وسیله اتوبوس، تراموو مترو صورت می گیرد، جزئی از خدمات شهری محسوب می شود. اما این کار پرهزینه با همکاری شهرداریها،ایالتها و حکومت فدرال انجام پذیراست. راه اندازی و استفاده از تأسیسات مربوطه معمولاً به عهده مدیریتهای وابسته بهشهرداری می باشد.
۱۵- وظایف مربوط به امنیت وو نظم اجتماعی
دادن اجازه برای گردهمایی و تظاهرات، صدور پروانه کسب برای کاسوبها ( مشاغل مختلف و پمپ بنزینها) و نظارت برآنها – کنترل آلودگی محیط زیست، صدور برگ معاینه فنی برای وسائط نقلیه موتوری و صدور گواهی .نامه رانندگی و برقراری نظم و رعایت مقررات راهنمایی .و رانندگی، اطلاع از محل واقامت شهروندان ، صدور شناس نامه و پاسپورت، انجام امور مربوط به ثبت احوال ( ازدواج، طلاق، تولد و فوت ) رسیدگی به امور اتباع بیگانه از جمله وظایف شهرداریهاست که با نظارت حکومت مرکزیانجام می گیرد.
۱۶- خدمات آتش نشانی
امروزه واحدهای اطفال حریق شهرها به طور گسترده در کنار وظایف خود که جلوگیری از ایجاد حریق نجات افراد مصدوم و مهار حریق می باشد، یا به کارگیری تکنیکهای پیشرفته در کلیه شرایط فوق العاده مجهز و آماده خدمت می باشند.
۱۷- مدرسه ها
امروزه شهرداریها وظایفی چون ساخت، تعمیر و نگهداری مدرسه های ابتدائی، راهنمایی، دبیرستانها را به عهده دارند نظافت، تأمین وسایل آموزشی و نگهداری این گونه بناها را شهرداریها به کمک افراد تحت استخدام خود انجام می دهند شهرداریها می توانند به تنهایی به تنهایی و یا به کمک سایر اداره های محلینسبت به تأسیس کلاسهای آموزشی جهت بزرگ سالان اقدام نمایند.
۱۸- کتاب خانه ها
ایجاد کتاب خانه ها، احداث ساختمان برای آنها، تأمین پرسنل مورد نیاز، تهیه و خرید کتاب و انجام امور مالی آنها از جمله وظایف شهرداریها می باشد.
۱۹- تشویق پیشرفت اقتصادی
در ۲۵ سال اخیر، شهرداریها به مسأله تشویق پیشرفت اقتصادی و کمک در این زمینه، در صورتی که امکانات و پرسنل زیادی را مطالبه نکند، اهمیت بیشتری می دهند. شهرداریها برای نیل به این هدف سعی می کنند که منطقهخود را از لحاظ اقتصادی جذاب کنند و در شهر انکانات سرمایه گذاری جدید فراهم نمایند و بدین ترتیب توان اقتصادی شهر را افزایش دهند. راههای این کار که توسط شهرداریها در پیش گرفته شده اند عبارتند از تبلیغات شناساندن، مشاوره، کم کردن بوروکراسی، فراهم آوردن زمین و غیره.
۲۰- کوششهای اقتصادی شهرداری
در این زمینه فرق زیادی از لحاظ اجرایی بین شهرداریها و ایلتهای مختلف وجود دارد. برای مثال، شهرداری هانوور از طریق یک شرکت سهامی که ۵% سهام آن را در مالکیت خود دارد،به همراهی حکومت ایالتی ، فرودگاه هانوور را اداره می کند، یک شرکت دیگر از همین نوع نمایشگاه بین المللی هانوور را اداره می کند. شهرداری مالک صندوق پس انداز نیز می باشد.
چنانکه ملاحظه می شود، در آلمان دامنۀ وظایف شهرداریها بسیار گسترده می باشد . در این کشور شهرداریها متولی امور فرهنگی، امور رفاه اجتماعی ، امور بهداشتی ، ورزش مسکن اجتماعی، برنامه های عمرانی ، زیرساختهای حمل و نقل، خدمات شهری شامل آتش نشانی، تنظیف شهر، جمع آ/وری و دفع زباله و حتی امور انتظامی و امنیتی می باشد. جالب این جاست، صدور مجوز برای گردهمایی نیزیکی از وظایف شهرداریهاست. این امر نشان دهنده جایگاه شهرداری در جامعه دموکرات آلمان می باشد. 

وظایف شهرداریها در فرانسه ( پاریس)
در پاریس شهردار مسؤلیت اجرای تصمیمهای شورای محلی و کنترل نهایی آنها، تهیه و تنظیم دستور جلسه و ریاست بر جلسه های شورا، کنترل و نظارت بر انجام خدمات عمومی، نمایندگی شهرداری در مسائل قانونی در ارتباط با حکومت مرکزی، نظارت و سرپرستی امور پرسنلی شهرداریها، تفویض و واگذار نمودن بودجه سالیانه برای تصویب شورارا دارد.
علاوه بر انجام وظایف شهرداری، همچنین شهردار نماینده دولت مرکزی ( فرماندار منطقه پاریش بزرگ و عضو هیأت دولت) است.
شهرداری پاریس وظایف گسترده ای به عهده دارد که در ادامه ذکر می شود. شهرداری پاریس در عین وابستگی نسبی به دولت از اختیارات و وظایف گسترده ای برخوردار است . اهم وظایف شهرداری پاریس به شرح زیر است:
۱- ارائه خدمات شهری و زیر بنایی
تأمین آب، تصفیه و انتقال و فاضلاب ، جمع آوری زباله،ایجاد و اداره گورستان، ارائه خدمات آتش نشانی،ایجاد ، توسعه نگهداری و تحقیقات در زمینه فضای سبز.
۲- برنامه ریزی شهری
تهیه طرحهای توسع شهری ، نظارت بر امور معماری شهرسازیف صدور پروانه ساختمانی، نظارت و کنترل ساختمانی و غیره
۳- مدیریت ترافیک شهری: ( زیر زمینی و رو زمینی)
۴- حفاظت محیط زیست:
حفاظت آب، هوا .سروصدا ، بازیافت مواد زاید
۵- رسیدگی به امور مدرسه ها
۶- رسیدگی به امور فرهنگی ، جوانان و ورزش
ترویج فعالیتهای ورزشی، برنامه ریزی برای اوقات فراغت و سرگرمیهای جوانان، اداره کتاب خانه ها، اداره فرهنگ سراها، اداره و موزه ها، اداره سینماها و تئاترها، رسیدگی به امور بناهای تاریخی، اداره انجمن توسعه و حفظ و نگهداری میراث فرهنگی، رسیدگی به امور مربوط به تبادلهای فرهنگی، .رسیدگی به امور موسیقی، تأسیس خانه شعر، تأسیس حرکات و تصاویر.
۷- رسیدگی به امور رفاهی و خدمات اجتماعی
رسیدگی به بهداشت مدرسه ها، تأسیس انجمن حمایت از مادران و نوزادان، حمایت از کار افتادگان، انجام مطالعات در زمینه مسائل بهداشتی و رفاهی، گرد آوریاطلاعات اجتماعی ساکنان پاریس.
۸- امور اقتصادی
رسیدگی به امور بازارهای محلی، اداره بورس کاریابی، تأسیس دفتر توسعه اقتصادی، کاریابی
۹- انجام کلیه امور عمرانی شهر
شامل ساخت راهها، پلها و ساختمانهای مورد نیاز شهر.
در پاریس تقریباً تمامی وظایف که تصور انجام آنها در یک شهر می رود، بر عهده شهرداری قرار دارد، اهمیت شهرداری پاریس وقتی بیشتر احساس می شود که ارتقای شهردار قبلی پاریس به مقام ریاست جمهوری را به خاطر آوریم. 

وظایف شهرداری کلان شهر استانبول ( ترکیه )
شهرداریها منطقه ها، مسؤول انجام تمامی وظایف و خدمات سنتی شهرداریهای ترکیه هستند که مشخصاً به شهرداری مرکزی واگذاری نشده است. در نتیجه یک سری وظایف به صورت مشترک به وسیله شهرداری کلان شهر و شهرداری منطقه ها انجام می گیرد.
اما رئوس وظایف شهرداریها در کشور ترکیه عبارت است از: برنامه ریزی کلان شهری، تأسیسات زیر بنایی، برنامه ریزی و ساخت مسکن، حمل و نقل شهری، خدمات پاکیزی شهر، خدمات انتظام و امنیت شهری ( پیش گیر از بلایای طبیعی، پلیس شهر داری،مدیریت بحران )، توسعه اقتصادی ( توسط اقتصاد محلی، نظارت برقیمتها، ایجاد بازار...)، خدمات رفاهی و بهداشتی و خدمات فرهنگی ، آموزشی
ذکر این نکته مهم ضروری است که صرفاً نظر از شهرداری استانبول، بر اساس قانون شهرداریهای ترکیه، شهرداریها بر اساس وظایف و وضعیت درآمد به چهار گروه تقسیم می شوند. بدین ترتیب انجام بعضی وظایف که متضمن هزینه زیادی می باشند، تنها برای آن دسته از شهرداریها که درآمد زیاد دارند، اجباری شده و برای بقیه به صورت داوطالبانه درآمده است.
طبق این قانون، یک شهرداری پیش از انجام وظایف اجباری نیم تواند بودجه ای برای وظایف دیگر تخصیص دهد، بنابراین علی رغم این که وظایف شهرداریها وظایف را مشروط و محدود می کند. 

وظایف شهرداری کوالالامپور (مالزی )
مفهومی که برنحوه انجام وظایف دولت محلی در مالزی حاکم است، عبارت از مسأله دستوری بودن وظایف در مقابل اختیاری بودن آنهاست. وظایف دستوری، تمامی وظایف اساسی نظیر جمع آوری زباله، روشنایی خیابانها و فعالیتهای مربوط به بهداشت عمومی را شامل می گردد. این خدمات حتماً باید ارائه شود و اولویت یا تأمین بهداشت عمومی است. از سوی دیگر وظایف اختیاری همان طور که از نامش پیداست، انتخابی بوده و شامل کلیه وظایف مربوط به توسعه شهری نظیر فراهم وسایل گذران اوقات فراغت، مسکن و آماده نمودن طرحهای مختلف می باشد. به طور کلی وظایف دستوری از نظر ماهیت عمده .وظایف جاری به حساب می آیند. حال آن که وظایف اختیاری، وظایف توسعه ای می باشند.
در کوالالامپور به طور مشخص اهم وظایفی که بر عهده شهرداری است، شامل: نظافت و بهداشت شهری( شامل نظارت بر کیفیت غذا و نوشابه ، تدارک بهداشت برای کودکان و مادران و ...)، ایجاد،توسعه و نگهداری خیابانها، مدیریت ترافیک، امور مربوط به فاضلاب، برنامه ریزی و کنترل توسعه، زیباسازی شهری، امور پارکها و تفریحات، مدیریت مسکن شهری و ساخت مساکن اجتماعی، کنترل تجارت و امور اقتصادی شامل حفظ و توسعه فعالیتهای اقتصادی بین المللی و تدارک فرصتهای اشتغالاز طریق مشارکت بخش خصوصیدر توسعه ملی، برنامه ریزی و توسعه شهرکهای جدید، بهبود و بالا بردن سطح توسعه نواحی محروم و روستاهای اطراف شهر، مدیوریت هماهنگی و کنترل بلایای طبیعی ( آتش سوزی، سیل و ...)
وظایف اصلی ، مهم و کم اهمیت از دیدگاه شهرداری ها در ایران
متوسط انجام کل وظایف شهرداری ها در ایران را می توان به ۳ گروه تقسیم نمود:
الف- وظایفی که اکثریت مطلق شهرداری ها ( بیش از ۸۰ درصد) آنها را انجام می دهند و می توان آنها را وظایف اصلی و مورد تأکید عملی شهرداری ها تلقی نمود.
ب- وظایفی که توسط ۵۰ تا ۸۰ درصد شهرداری ها به انجام می رسند و وظایف مهم آنها را تشکیل می دهند.
پ- وظایفی که کمتر از ۵۰ درصد شهرداریها آنها را انجام می دهند و می توان آنها را با ملاحظاتی ف جزء وظایف کم اهمیت شهداری ها ( در عمل و از دیدگاه خودشان) قلمداد نمود. 

وظایف اصلی
هشت وظیفه ای که بیش از ۸۰ درصد شهرداری ها آنها را انجام می دهند و می توان آنها را با ملاحظاتی، جزء وظایف کم اهمیت شهرداری ها ( در عمل و از دیدگاه خودشان) قلمداد نمود.
هشت وظیفه ای که بیش از ۸۰ درصد شهرداری ها آنها را به انجام می رسانند عبارتند از : زیر سازی ، جدول گذاری و آسفالت معابر؛ پیاده روسازی، احداث و نگهداری پارک و فضای عمومی؛ جمع آوری و دفع بهداشتی زباله، نظافت معابر و اماکن شهری، صدور پروانه ساختمان، تشکیل کمیسیون ماده صد و برخورد قانونی با تخلفات ساختمانی، جلوگیری از سد معبر.
وظایف مهم
احداث و ادارۀ تأسیسات خدمات شهری شامل کشتارگاه، گورستان، بازار روز و همچنین راه اندازی کارخانه آسفالت، احداث کتابخانه ، ادارۀ امور تاکسیرانی ، ارائه خدمات ایمنی و آتش نشانی ، ایجاد تأسیسات حفاظتی ( سیل گیرو.. ) ایجاد شبکه جمع آوری آب های سطحی، لایروبی مسیل ها و قنوات، رفع خطر از بناها ، کنترل صنایع مزاحم، نامگذاری معابر و نصب پلاک و انواع تابلوها، وظایفی می باشند که بین ۵۰ تا ۸۰ درصد شهرداری ها آنها را به انجام می رسانند.
 
وظایف کم اهمیت ( از دیدگاه شهرداریها )
برخی از وظایفی که در تمام شهرداری ها قابل اجرا می باشند و اجرای آنها بستگی به جمعیت یا شرایط ویژه شهر ندارد، اما در اغلب شهرداری ها – بیش از ۵۰ درصد آنها – متروک مانده اند، عبارتند از چاپ و انتشار ضوابط و مقررات اجرایی همراه با نقشۀ منطقه بندی شهر ، برگزاری دوره های آموزشی برای کارکنان شهرداری ها، احداث آبریزگاه، احداث مراکز فرهنگی، احداث زمین بازی، احداث پارکینگ ، تنظیم شناسنامه شامل تعدادد ف نوع و سن تقریبی درختان، پلاک کوبی درختان معابر و پارک ها پس از تنظیم مشخصات، انجام اقدامات لازم جهت حفظ بهداشت و زیبایی شهر از خطر حریق ، اتخاذ تدابیری برای حفظ شهر از خطر زلزله.
برخی از این وظایف ونیز به ندرت انجام می شود از جمله چاپ و انتشار ضوابط و مقررات اجرایی همراه با نقشه منطقه بندی شهر که از جمله وظایف شهرداری در زمینۀ اطلاع رسانی و به شهروندان و آشنا ساختن آنها با حقوق و وظایف خود در قبال طرح های جامع شهری است که فقط در هفت شهر (۱۹ درصد) انجام می شود و یا اتخاذ تدابیر موثر برای حفاظت شهر از خطر حریق مانند تهیۀ شناسنامه ایمنی اماکن که از اهمیت به سزایی برخوردار است اما تنها در ۳۵ درصد شهرها انجام می شود.
وظایف موردتأکید شهرداری بیشتر در حوزه های بهبود عبور و مرور شهری، بهبود محیط شهری و کنترل و نظارت شهری قرار دارند و در سایر حزه ها، وظیفه ای که بیش از ۸۰ درصد شهرداری ها آ.ن را به انجام می رسانند، مشاهده نمی شود.
بررسی تطبیقی وظایف شهرداریها در ایران و الگوهای جهانی
به دنبال طرح دیدگاه های نوین سیاسی – اجتماعی مبنی بر کاهش دخالت و حضور مستقویم دولت مرکزی در حوزۀ اداره امور عمومی ،در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، شهرداری ها به عنوان سازمان های محلی غیر دولتی و عمومی و نهادهای مدنی تلقی شده و وظایف بیشتری را عهده دار شده اند.
در اغلب کشورهای جهان با هدف استفاده بیشتر از مشارکت های محلی، سعی دولت ها بر این بوده است که مدیریت امور عمومی را به مدیریت های محلی واگذار کنند و در این مسیر تجدید حیات سازمان های محلی به خصوص شهرداری ها از طریق افزایش مسئولیت های آنان با جدیت دنبال شده است.
مطالعات مقدماتی در خصوص تجارب جهانی مدیریت شهری و چگونگی توزیع وظایف مربوط به ادارۀ امور شهر نشان می دهد که تقریباً در تمام شیوه های حکومتی می توان روند رو به رشد افزایش وظایف و اختیارات شهرداری ها را مشاهده کرد. گستردگی وظایف شهرداری ها بیش از هر چیز از قراردادهای سیاسی – اجتماعی و سطح توسعه یافتگی کشورهای مختلف تبعیت می کند.
شهرداری ها در اغلب کشورهای جهان نهادی محلی – اجتماعی است و نه سازمانی سیاسی از نظر مدیریت شهری نوین، شهرداریها نهادهایی مدنی، مستقل و با حیطۀ وظایف گسترده در تمام ابعاد حیات شهری هستند.
اما در کشورهای در حال توسعه، تلفی دیگری از شهرداری ها وجود دارد. در چنین کشورهایی از یک سو تلقی شهروندان از شهرداری ناقص و محدود است و از سوی دیگر دولت ها نیز شهرداری ها را به سمت انجام وظایف محدودی مانند خدمات شهری و یا پاره ای از اقدامات عمرانی سوق می دهند و کمتر برای آنان وظایف فرهنگی ، مدنیو، آموزشی و ... تعریف می کنند.
وظایف شهرداری ها در جهان روز به روز گسترده تر می شود و شهرداری ها به عنوان نهادهای مدنی، محلی ، عمومی و غیر انتفاعی و وظایف بیشتری را به عهده می گیرند و بدین ترتیب وظایفی که بر دوش دولت ها قرار داشت و به این نهادهای ملی واگذار شده و تنها .اموری مانند ارتباطات خارجی و تنظویم سیاست خارجی، دفاع ملی، تأمین امنیت ملی، ایجاد زیرساخت های ملی مانند سدهای بزرگ ، جاده های بین شهری و اصلی ، تولید انرژی .ادارۀ نظارت بر توسعه مخابرات و ارتباطات، رسیدگی به امور حقوقی و سیاستگذاری و مدیریت و پژوهش بر عهده دولت ها باقی می ماند.
بنابراین در اینجا مفاهیم » دولت حداقل » درمقابل « دولت حداکثر » و همچنین دولت کار آمد طرح شده و هریک بر اساس دیدگاه های خاص خود به انجام وظیفه پرداخته و نظام تقسیم کار بین نهادهای ملی و محلی را طراحی و تنظیم می کنند .که این بحث در قسمت بعدی به تفصیل پی گرفته خواهد شد.
بر این مبنا به طور معمول شهرداری های جهان موظف به ارائه خدمات زیر هستند:
برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی، مدیریت ، حمل و نقل عمومی، محافظت از آتش و سایربلایا، ـمین فضای سبز، تأمین پاکیزگی، زیبا سازی فضای عمومی ، اداره امور گورستان ،اداره بازارهای عمومی و میدان های میوه و تره بار، تأمین خدمات فرهنگی و فراغتی ، جلب توریست ، ارائه خدمات زیست محیطی و بهداشتی ، تسهیل سرمایه گذاریهای تجاری و سنعتی ، تأمین زیر ساخت ها، محیطی و بهداشتی ، تسهیل ( ساخت ، نگهداری و تأمین نور خیابان ها، ساخت پل ها، کانال ها، پارکینگ ها ، پایانه ها، سردخانه هاو انبارها، تأمین آب، برق ، گاز ، سوخت ، فاضلاب و ...)این در حالی است که در ایران از بین هجده حوزه ای که برای وظایف شهرداری مشخص شده، تنها در هفت حوزه، آن هم در اغلب موارد به صورت ناقص، وظایفی برای شهرداری تعریف شده است، این هفت حوزه عبارتند از: برنامه ریزی و طراحی توسعه شهری ، خدمات شهری ، خدمات فرهنگی- تفریحی، حفاظت از محیط زیست، نظارت و کنترل ساختمانی، تأمین زیر ساخت ها و مدیریت مالی .
چنانکه ذکر شد در این حوزه ها نیز تمام وظایف لازم بر عهده شهرداری ها گذاشته نشده است، به عنوان مثال در حوزه تأمین زیر ساخت ها ساخت تأسیسات آب، برق ، گاز و فاضلاب خارج از حیطۀ شهرداری قرار دارد. بنابراین بسیاری از خدماتی که ماهیت محلی دارد و شهرداری ها قادر به ایفای آن هستند و اغلب شهرداری های جهان نیز خود را موظف به انجام آن می دانند، در ایران توسط دولت انجام می شود از جمله؛ ارائه خدمات ثبتی ، حقوقی ، اجتماعی، انتظامی، رفاه اجتماعی و بهزیستی ،بهداشتی ، آموزشی و تأمین مسکن شهروندان.
شهرداری ها در توضیح علت عدم انجام برخی وظایف دلایل مختلفی را بیان کرده اند که جمع بندی و طبقه بندی آنها در جدول زیر ارائه شده است
تحلیل نقش ، عملکرد و وظایف شهرداری ها در ایران و جهان
برای تحلیل و نقد مفهوم و جایگاه شهرداری ها در ایران، روشی که می تواند تا حد زیادی روشن کننده باشد مقایسه بین این مفهوم در کشورهای توسعه یافته با ایران است. تجارب جهانی نشان می دهد که: «شهرداری سازمانی است منتخب که با مشارکت اهالی یک محل انتخاب شده و به منظرو ارائه خدمات عمومی محلی به فعالیت می پردازد. این موسسه عمومی و غیر دولتی است اما رسمیت قانونی دارد. زیرا بر اساس قوانین ملی یا ایالتی تشکیل می گردد و از سوی حکومت مرکزی به رسمیت شناخته می شود.
شهرداری در اداره امور محلی به فعالیت می پردازد. این موسسه عمومی و غیر دولتی است اما رسمیت قانونی دارد. زیرا بر اساس قوانین ملی یا ایالتی تشکیل می گردد و از سوی حکومت مرکزی به رسمیت شناخته می شود. شهرداری در اداره امور محلی از استقلال نسبی برخوردار است، اما خود مختاری کامل به حدی که بتواند قوانین اساسی و سایر قوانین لازم الاتباع کشور را نقض نماید، ندارد. موسسه شهرداری برای تأمین منابع خود بیشتر بر درآمدهای محلی اتکاه دارد و کمتر از منابع ملی بهره می جوید. شهرداری معادل مدیریت شهری نیست، اما هسته مرکزی مدیریت شهری را تشکیل می دهد و وظیفه هدایت، نظارت راهبری و جلب مشارکت سایر عوامل موثر بر مدیریت شهری را بر عهده دارد »
در کشور ما اگر چه بعداز تشکیل شوراها، شهرداری سازمانی منتخب محسوب می گردد، اما استقلال شهرداریدر اداره محلی در ایران بسیار محدود است و به مانند کشورهای توسعه یافته هسته مرکزی مدیریت شهری را تشکیل نمی دهد. « در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی ودر تعدادی از جوامع در حال توسعه، البته با شدت و شفافیت کمتر، امور محلی و مدیریت شهری یک رده حکومتی ویژه و نسبتاً مستقل در کل نظام روابط دو طرفه و از طریق کانال های قانونی مبتنی بر رسمیت جیاگاه و وظایف حکومت محلی برقرار می شود. اما در ایران سیستم مدیریت شهری و شهرداری نه تنها به عنوان یک سطح و رده فضایی مستقل مدیریتی محسوب نمی شود، بلکه کاملاً وابئسته و تحت نظارت کامل دولت مرکزی و واحدهای تابعه آن در سطوح ملی، منطقه ای و محلی حمایت کننده این نوع است که اخیراً با تحقیق خودگردانی مالی شهرداری ها موضوع کمک مالی تا حد زویادی منتفی شده است»
به طور کلی : « نقایص و نقاط ساختاری شهرداری های ایران در مقایسه با مبانی نظری و تجارب جهانی را می توان در موارد زیر ارائه کرد:
۱- عدم رعایت برخورداری از هیات رئیسه قدرتمند
با تلقی مدیریت شهری به عنوان یک سیستم جامع فضایی و عملکردی ناظر بر تمام حیات شهر و شهرداری به عنوان هسته مرکزی این سیستم، مشکل عدم برخورداری از نهاد نظارت کنندۀ همه جانبه و قدرتمند در اداره امور شهرهای ایران ملموس تر می شود. چرا که نه شورای شهر و نه شهرداری ها ایران به لحاظ قانونی و اجرایی ، امکان نظارت و احاطه بر کل امور شهر را ندارند.
۲- عدم امکان مشارکت و دخالت رسمی و قانونمند
شهرداری را در لایه های سیاستگذاری ، تصمیم گیری و برنامهریزی به صورت رسمی و قانون باقی نگذاشته و شهرداری عمدتاً به عنوان نهادی صرفاً اجرایی در زمینه های عمرانی و خدماتی تلقی شده است و نه نهادی مدنی موثر و مسئول در توسعه عمرانی و خدماتی تلقی شده است و نه نهادی مدنی موثر و مسئول در توسعه پایدار شهری .
۳- در هم آمیختگی و عم تفکیک امور مدیریت شهری از امور سیاسی کشوری
وجود ایم تفکیک به صورت نظوری و علمی در جوامع غربی و عدم آن در ایران یکی دیگر از تفاوت های مدیریت شهری در این جوامع است. به همین دلیل است که مقامات و مسئولان شهری و کشوری در ایران چندان قابل تفکیک نبوده و هنوز هم نیستند که علت این امر را باید در نبود حکومت های محلی مکمل و همکار حکومت مرکزی در ایران جستجو نمود.
۴- عدم پذیرش و رسمیت « شهر » به عنوان یک محدودۀ نظام مدیریتی وفضایی مستقل
در ایران هیچگاه شهرها به عنوان واحدهای فضایی جداگانه و مستقل مطرح نبوده اند، بلکه همانند کلیه اجزاء سرزمین به صورت یکپارچه تحت تسلط و انقیاد حکومت مرکزی قرار داشته اند. لذا نیازی به سیستم مدیریت جداگانه نیز نداشته اند. در حالی که به ویژه در تجارت جوامع غربی تسلط دولت محلی – از جمله شهرداری – به عنوان سازمانی با اختیارات جامع و بالاترین مرجع اداری در یک محدوده فضایی ویژه امری رایج و پذیرفته شده است. در تداوم همین روند است که هنوز هم در ایران و سازمان های دولتی ) با تنها سازمان محلی یعنی شهرداری معمولاً به نفع سازمان های بخشی حل و فصل می شود.
۵- .فقدان کامل و نسبی ضعف نهادهای منتخب شهروندان
مجموعۀ خصلت های اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی حاکم بر شهرهای ایران سبب شده است تا امکان و فرصت چندانی برای شکل گیری و نضج نهادهای منتخب شهروندان و شکل گیری از پایین به بالای قدرت فراهم نشود. دخالت و اعمال نظر دولت مرکزی از طریق مکانیزم های سیاسی، تشکیلات و مالی از جمله ابزارهای تضعیف نهادهای منتخب بوده است.
۶- نقص و تک بعدی بودن سیستم مدیوریت شهری در ایران به لحاظ وظایف و عملکردها
شهرداری ها در ایران اکثراً به عنوان نهاد مسئول خدمات شهری و حداکثر جنبه های کالبدی عمران شهری به نظر مردم بوده و هستند و نهاد مسئول تمام ابعاد خدمات شهری و شهروندان»
محدوده وظایف شهردار نیاز به بحث و گفتگوی زیادی بین شهردار ها،اعضای شورای شهر ،مدیران ارشد و سایر کارمندان دارد. VLGA فهرستی از وظایف شهردارها را تهیه کرده است. این فهرست ابتدا به دنبال یک گردهمایی درمورد همین موضوع تهیه شد. این گردهمایی به تبیین یک تعریف برای جایگاه و مقام شغلی و نقش شهردار پرداخت، اما به این نتیجه رسیدند که هر تعریف و توصیفی جنبه تحمیلی یا تلقینی پیدا میکند. نتیجه این شد که حکومت های محلی باید تعریف خاص خودشان را از موقعیت و نقش جهت نشان دادن نیازمندیهای نقش یک شهردار داشته باشند. فهرست VLGA پیشنهادی است به حکومت های محلی برای اصلاح شرایط لازم شهردارها.
اساساً، هر حکومت محلی وظیفه دارد شیوه رهبری خود را تعیین کند. این شیوه باید توسط حکومت محلی تعیین و بیان شود. هر حکومت محلی باید رویکرد خود را نسبت به وظایف و نقش شهردار داشته باشد.
فهرست وظایف شهردار
شهردار به منظور ارائه نظرات و دستورالعمل های شورای شهر و انجام نقش ها و وظایف مختلف به نمایندگی از شورای شهر ، توسط شورای شهر انتخاب می شود.
نقش حاکمیتی شهردار شامل : ایجاد یک منبع رهبری برای شورا و جامعه، ایجاد یک نماد دموکراسی در جامعه، هدایت، ترغیب و حمایت اعضای شورای شهر، یک منبع الهام و ترغیب برای کارمندان شورای شهر و جامعه، تضمین ایجاد یک رابطه موثر و محترمانه بین اعضای شورای شهر، ضمانت ایجاد رابطه ای موثر بین شورای شهر و مدیر ارشد اجرایی به منظور دستیابی به اهداف شورای شهر، ارتقا منافع حکومت محلی و جامعه، حفظ ثبات سیاسی و اعتماد جامعه به شورای شهر، ایجاد همبستگی و تمامیت در جامعه، ایجاد استانداردهای بالای رفتار و عمل، طراحی ارزش ها و استاندارد ها برای جامعه، اداره کردن همه افراد جامعه، بیان کردن خواسته های جمعی جامعه و ارتقا تلاش جمعی و دفاع از خواسته های جامعه و حکومت محلی است.