آلودگی مواد غذایی و شایعاتی که پیرامون آن در شبکه‌های اجتماعی و میان عموم مردم مطرح می‌شود این روز‌ها آنقدر زیاد شده که مردم حتی آب تهران را با شک مصرف می‌کنند.

به گزارش شهرخبر، در واقع در چند سال اخیر اخبار آلودگی‌ها از مواد غذایی گرفته تا آب و هوا نقل محافل عمومی و تخصصی است. این اخبار اما از‌‌ همان روزهای سال ۱۳۸۸ که موضوع آلوده‌ بودن برنج‌های هندی رسانه‌ای شد و سازمان استاندارد تهران اعلام کرد ۱۳ نوع از برنج‌های وارداتی آلوده هستند، رنگ و بوی جدی به خود گرفت و تا این اواخر که وزیر بهداشت اعلام کرد در ماست پرچرب بعضی از شرکت‌ها روغن پالم استفاده می‌شود، رنگ و بوی جدی تری به خود گرفته است.

هر چند رویکرد وزارت بهداشت این روز‌ها نسبت به آلودگی مواد غذایی بسیار شفاف است و حتی وزیر بهداشت به تازگی به مردم توصیه کرده برای جلوگیری از وارد شدن هر آلودگی احتمالی سیب را با پوست نخورند اما این امر باعث نشده است تا از حجم شایعات در فضای مجازی کاسته شود.

همین چند وقت پیش بود که شایعه وایبری کشندگی کرم نارنگی، بسیاری از مردم را نگران کرد. (مشروح گزارش را اینجا بخوانید) بعد از آن اما شایعه استفاده از سم سرخ برای رشد سریع‌تر گوجه فرنگی مطرح شد که هشدار می‌داد گوجه فرنگی‌هایی که با این سم رشد کرده‌اند سرطان زا هستند. (مشروح گزارش را اینجا بخوانید)

هر چند وزارت بهداشتی‌ها هنوز واکنشی به خبر آلودگی گوجه فرنگی‌ها نشان ندادند اما دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغزیه و استاد دانشگاه شهید بهشتی معتقد است، این وزارت کشاورزی است که باید در خصوص آفت کش‌ها و کود‌ها و هورمون‌های شیمیایی که در میوه‌ها و سبزیجات استفاده می‌شوند پاسخگو باشد.

مشروح گفت‌و‌گوی دکتر رحمانی با شهر خبر به شرح زیر است:

خانم رحمانی خبر استفاده از سم سرخ در گوجه فرنگی که به گفته مسئولین نوعی هورمون رشد است را شنیده‌اید و آیا استفاده از این هورمون‌ها برای رشد میوه و سبزیجات را تایید می‌کنید؟

ببینید به طور کلی استفاده از هورمون‌ها گاز‌های شیمیایی برای رشد زود‌تر میوه‌ها و سبزی‌ها چیز دور از ذهنی نیست و در همه جای دنیا از این مواد شیمیایی استفاده می‌شود و هر چند ن خبر استفاده از سم سرخ را نشنیده‌ام اما به جد می‌گویم استفاده از این نوع مواد امری کاملا طبیعی در کشاورزی و باغداری دنیاست اما نکته اینجاست که استفاده از این موواد شیمیایی زیر نظر کار‌شناسان کشاورزی انجام می‌شود اما در ایران متاسفانه اینطور نیست.

یعنی در همه جای دنیا از هورمون‌های رشد، سم‌ها و کودهای شیمیایی مضر استفاده می‌شود؟

بله به عنوان مثال، در همه جای دنیا و همچنین در ایران از گاز اتیلن برای رسیدن میوه‌ها استفاده می‌شود اما اگراستفاده از همین گاز تحت نظارت کار‌شناسان کشاورزی و کسانی که در این رشته تحصیل کرده‌اند نباشد سرطان زا است. یعنی اندکی کم و زیاد شدن دوز این گاز می‌تواند یا آن را در رسیدن میوه‌ها بی‌اثر کند و یا تاثیرات مخرب سرطان زا بر جای بگذارد که با هیچ ضد عفونی کننده و شستشویی از بین نمی‌رود. به این ترتیب است که کشاورز و باغدار هرگز نباید از این نوع مواد بدون حضور کار‌شناس استفاده کند.

به طور کلی آلوده کننده‌های میوه‌ها و سبزیجات را چطور دسته بندی می‌کنید؟

ترکیبات شیمیایی موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها خود به نوعی مخلوطی از مواد مفید و مضر است. از ترکیبات مفید در درون میوه‌ها و سبزیجات (فیتو کمیکال‌ها) می‌توان به آنتی اکسیدان‌هایی اشاره کرد که در میوه‌ها و سبزیجات موجود است وبه همین علت است که استفاده مداوم از میوه هاو سبزیجات، باعث پیشگیری از بیماری‌های مزمن می‌شود.

اما علاوه بر افزودنیهایی که ممکن است برای نگهداری میوه‌ها و سبزیجات استفاده شود، کلیه سموم، آفت کش‌ها، حشره کش‌ها، قارچ کش‌ها و حتی هورمون‌ها و آنتی بیوتیک‌هایی که در کل مراحل کاشت، داشت و برداشت و نگهداری به میوه‌ها و سبزیجات اضافه می‌شوند، آلودگی ایجاد می‌کنند و ممکن است به بدن انسان آسیب برسانند.

می‌شود در این خصوص مثالی بزنید؟

به عنوان مثال مصرف مواد غذایی آلوده به سم آفلاتوکسین موجب بروز سرطان کبد می‌شوند این اثبات شده است.

مواد غذایی مختلف مانند کشمش، بادام زمینی، پسته، دانه‌های روغنی (مثل ذرت)، حبوبات، برخی میوه‌های خشک شده وقتی کپک می‌زنند، آلوده به این سم می‌شوند که خاصیت سرطان زایی آن به اثبات رسیده است.

این سم در واقع بر اثر آلودگی‌های محیطی ایجاد می‌شود. از سوی دیگر بسیاری از آلودگی‌ها از طریق آب و خاک وارد میوه‌ها و سبزیجات می‌شود. مثل آلودگی با سرب و جیوه که می‌توانند در بدن انسان مسمومیت‌های حاد و مزمن ایجاد کنند.

سموم و کودهای شیمایی بیشتر چه بیماریهایی ایجاد می‌کنند؟

سموم و کود‌ها و حتی هورمون‌ها که آثار آن در میوه‌ها و سبزی‌ها می‌ماند می‌توانند انواع آلرژی‌های غذایی را ایجاد کنند. می‌توانند منجر به مسمویت‌های حاد و مزمن شوند و می‌تواند عامل ایجاد سرطان هم باشند به خصوص سرطان‌های گوارشی و معده که از کودهای ازتی و فسفری ایجاد می‌شوند.

این نوع کود‌ها در ایران استفاده می‌شوند؟

ببینید این کود‌ها ترکیبات نیتروژن دار هستند که در همه جای دنیا و البته ایران استفاده می‌شوند اما باز هم تاکید می‌کنم استفاده از این کود‌ها وقتی خطرناک است که کار‌شناس کشاورزی بالای سر کشاورز و باغدار نباشد. حتی آفت کش‌ها هم نباید توسط خود کشاورزی که تحصیلات و اطلاعات ندارد مصرف شوند چرا که حتی زمان مصرف آن‌ها هم مهم است و کم و زیاد شدن آن می‌تواند برای انسان‌ها فاجعه بار باشد.

کودهای نیتروژن دار بیشتر چه نوع میوه‌ها و سبزیجاتی را آلوده می‌کنند؟

این نوع کود‌ها در آلودگی میوه‌ها و سبزیجاتی که داخل زمین رشد می‌کنند تاثیر بیشتری دارند. مانند هویج، سیب زمینی و پیاز. بعد از آن هم روی گیاهانی که بوته آن‌ها به زمین نزدیک‌تر است تاثیر گذارند مانند خیار و صیفی جات اما اثر آن‌ها در میوه‌های درختی بسیار کم می‌شود در عوض آفت کش‌ها بر روی میوه‌های درختی تاثیر گذارند استفاده اشتباه آن‌ها میوه‌ها را آلوده می‌کند.

شایعه تاثیر کودهای شیمیایی بر هورمون‌های بدن انسان را تایید می‌کنید؟

اخیرا تحقیقات جدیدی که بر روی اثر مواد شیمیایی بر گیاهان انجام شده نشان می‌دهد که برخی مواد شیمایی می‌توانند باعث اختلالات هورمونی در انسان شوند.

مطالعه‌ای که در دانشگاه روچس‌تر لندن انجام داده حتی نشان داده که حشره کش‌ها هم ممکن است تداخلات هورمونی با هورمون‌های استروژن و تستوسترون و حتی تیروئید ایجاد کنند که البته این تحقیقات هنوز در مرحله بیرون بدن انسانی و سلولی است اما در هر حال سوالی که مطرح کردید دور از ذهن نیست.

به نظر شما مردم برای پاسخگویی در خصوص آلودگی مواد کشاورزی به سراغ کدام سازمان و نهاد بروند؟

بی‌شک وزارت کشاورزی باید در این خصوص پاسخگو باشد چرا که اکثر این آلودگی‌ها از سر بی‌توجهی وزارت کشاورزی به سموم و کودهای شیمایی است.

وزارت بهداشت در این میان چه نقشی دارد؟

از نظر من وزارت بهداشت تنها می‌تواند نقش هشداردهنده و کنترلی و تحقیقاتی در این زمینه ایفا کند و مسئولیت با وزارت کشاورزی است.

حالا به فرض اینکه این آلودگی‌ها به دلیل عدم نظارت وجود دارد چگونه می‌توان از اثرات آن کاست؟

برای این سوال شما چند توصیه دارم. اول اینکه به مردم نتوصیه می‌کنم میوه‌ها و سبزیجات را از فروشگاههای معتبر تهیه کنند. دوم اینکه در انتخاب میوه‌ها و سبزیجات، آنهایی که نقطه‌های سیاه دارند یا دچار لهیدگی و آسیب بافت هستند را نخرند و اگر در خانه هم دارند کامل دورر بیاندازند و هیچ قسمت از میوه‌ها و سبزیجات کپک زده را مصرف نکنند.

سوم اینکه میوه‌ها و آن قسم از سبزیجات که قابل پوست گیری هستند بدون پوست مصرف شوند. نکته چهارم و مهم‌ترین نکته هم شست و شوی کامل میوه‌ها و سبزیجات با آب و نمک است. در اینجا تاکید می‌کنم استفاده از هر نوع شوینده و ضد عفونی کننده آلودگی میوه‌ها و سبزیجات را بیشتر می‌کند. در آخر هم توصیه می‌کنم تا حد امکان سعی کنند از میوه‌ها و سبزیجات ارگانیک استفاده کنند.

به عنوان سوال آخر،درباره آبیاری مزارع جنوب تهران با فاضلاب شنیده اید؟

شنیده ام اما ظاهرا تایید نهایی نشده است.

اگر شایعه آبیاری مزارع جنوب تهران با آب فاضلاب درست باشد، راهی برای کاهش اثرات سوء میوه‌ها و سبزیجاتی که در این مزارع رشد کرده‌اند هست؟

نه با پختن و نه با شستن، آلودگی که از آب فاضلاب که عمدتا پسماندهای صنعتی در آن هست، از بین نمی‌رود و وقتی میوه و سبزی با این نوع آلودگی‌ها رشد کند هیچ راه چاره‌ای برای پاک کردنش نیست اما باز هم پوست کندن و دور ریختن برگ‌های رویی سبزیجات برگی مثل کاهو و کلم و خوب شستن فراموش نشود.


در آخر هم توصیه می‌کنم اگر به نداشتن آلودگی میوه‌ها و سبزیجات اطمینان ندارید در خوردن میوه‌ها و به خصوص سبزیجات تنوع ایجاد کنید. مثلا هر روز سبزی خوردن مصرف نکنید و یا هر روز کاهو مصرف نکنید.