صنوبرPopulus spp Salicacea

تیره این درخت دارای ریشه‌های سطحی بوده ولی رشد آنها بسیار عالی است و درکمتر از15 سال به ارتفاع 25 متر می رسد. خزان کننده‌، پهن برگ و تک پایه(دانه گرده و مادگی روی یک گیاه تشکیل و لقاح صورت می گیرد) است. گلها منفرد، اکثراً کرکدار، و با گل آذین(طرز قرارگرفتن گلها روی ساقه و یا شاخه) خوشه‌ای بوده و میوه‌ها کرکدار است.

صنوبرها جزء درختان سریع الرشد می باشد.

 صنوبرها از نظر رده بندی گیاهی، متعلق به جنس صنوبر و خانواده بیدیان می باشند. چوب صنوبرها در صنایع کبریت سازی، نئوپان، فیبر، جعبه سازی و غیره استفاده می شود.

 این درختان سریع الرشد، 15 - 10 برابر درختان جنگلی چوب تولید می کنند و از نظر گونه متنوع هستند. چون صنوبرها در منطقه‌های آب و هوایی مختلف قابل کشت می باشند و از خود سازگاری نشان داده اند، فعالیت‌های پژوهشی بر روی این درختان قابل توجیه و دارای اهمیت  می باشد.

صنوبر از درختان سریع الرشدی است که در مقایسه با سایر درختان جنگلی از رشد سریعتر و در نتیجه از دوره بهره برداری کوتاهتری برخوردار است. این درختان به عنوان منبع تامین چوب در خارج از جنگل مورد توجه قرار دارد.

گیاه شناسی صنوبر

 صنوبر گونه ای پهن برگ و نور پسند و خزان کننده است . گل ها معمولا قبل از برگ در اوائل بها ظاهر می شود.

گونه های صنوبر دو پایه هستند یعنی گل های نر و ماده آنها هر یک بر روی در ختان جدا قرار دارند بذر در داخل کپسول بوده که هر کپسول نیز غالبا دارای 2 تا 4 دریچه است در انتهای هر بذر کرک های سفید رنگ ابریشم مانندی قرار دارد که به پخش و انتشار آن کمک زیادی می کند

پوست تنه درختان جوان اکثرا سفید و یا سبز رنگ بوده و با افزایش سن شیارها ی عمیق و نیمه عمیق در آن ظاهر شده و رنگ آن نیز تیره می گردد.

برگها به شکل قلبی و یا تخم مرغی کشیده با کناره دندانه دار روی  دمبرگ بلند قرار دارند   جوانه ها معمولا با یک ماده مومی شکل پوشیده شده و حالتی براق دارند.

جنس populus که در فارسی و به طور عام صنوبر نامیده میشود نام های فراوانی از جمله تبریزی . راجی . کبوده . سفیدار . یا سپیدار دارد.

 گونه های صنوبر عبارتند از:

1- سپیدار:P.alba درختی است ستونی شکل و بلند. پشت برگها روشن‌تر است و نقره‌ای رنگ می‌باشد ارتفاع آن 25-18 متر و بسیار مقاوم است. در باغهای تاریخی و قدیمی زیاد کاشته می‌شده است چه بعنوان باد شکن در حاشیه‌ها و بعضاً در مسیرهای اصلی نیز کاشته می‌شد.

2- صنوبر خاکستری: P.canescens ارتفاع آن به 30 متر می‌رسد. اندازه برگ آن با سپیدار تفاوت دارد. پوست تنه آن خاکستری مایل به زرد می‌باشد.

3- تبریزی: ( اشالک‌، صنوبرآسیایی، صنوبر لمباردی)P.nigra var Italica از درختان با ارتفاع زیاد و زیبا می‌باشد. معمولاً در کنار باغها کاشته می‌‌شده است. برگهای آن لوزی شکل و زیبا که درازی برگها بیش از پهنای آن می باشد. در پاییز به رنگ زرد قناری در می‌آید.

4- صنوبر لرزان: ( آشنگ ) P.tremula برگهای آن شبیه نارون است.

5- پده P.eupratica مخصوص نواحی گرم است.

صنوبر دلتوئیدس (صنوبر شرقی)

نام علمی: Populus deltoides Marsh.

تیره: بید (Salicaceae)

نام انگلیسی: eastern poplar, cottonwood, northern cottonwood

صنوبر دلتوئیدس (صنوبر شرقی) درختی است پهن برگ به ارتفاع تا 30 متر، با شاخه های گسترده و راست، مولد تاجی به نسبت پهن و تنک. شاخه ها کمی گوشه دار یا تا حدی استوانه ای. در شاخه های مسن تر اغلب با زاویه های مشخص، بدون کرک. جوانه ها مایل به قهوه ای، چسبناک. برگ ها دلتایی- تخم مرغی یا تخم مرغی پهن، نوک دار، با قاعده ای متمایل به قلبی تا سربریده و 2 یا 3 غده با لبۀ دندانه ای- کنگره ای درشت خمیده (کمانی)، در قاعده و رأس کامل، با مژه های متراکم، به طول 7- 12 سانتی متر و عرضی در همین حدود، فلس ها منقسم به لَپ های نخی شکل. پرچم ها 40- 60 تایی، کلاله ها 3- 4 تایی. گل آذین میوه دار به طول 15- 20 سانتی متر.

با توجه به این که صنوبر بیش از ‪ ۸۰درصد درخت کاری غیرجنگلی کشور را تشکیل می‌دهد، بزرگ ترین بخش تولید چوب غیرجنگلی نیز متعلق به این گونه است.

مقدار آب مورد نیاز برای کشت صنوبر، بیش از درختان میوه است، اما در مناطقی مانند جلگه های جنوبی دریای خزر که آب فراوان است، به دلیل کمبود زمین نمی توان به طور گسترده صنوبرکاری کرد.

بنابر آمار، سالانه در حدود دو میلیون مترمکعب چوب صنوبر در کشور تولید می‌شود که معادل ‪۴۰ درصد کل چوب مصرفی است.

این گونه درختی به دلیل سازگاری زیاد و رشد سریع، برای رفع نیاز به چوب کشور مناسب است.

هم ‌اکنون در حدود ‪ ۳۰هزار هکتار از جنگلهای جلگه‌ای شمال به کشت و پرورش صنوبر اختصاص یافته که معادل ‪ ۲۷درصد صنوبرکاری در کشور است.

بعضی از گونه‌های صنوبر، نظیر تبریزی ( Populus nigra L. var. pyramidalis ) از گذشته‌های دور در ایران کشت می‌شد ولی گونه‌های متداول فعلی که با هدف تولید چوب در کوتاه مدت کاشته می‌شوند، اغلب وارداتی هستند.

صنوبر

نام علمی :  Populus alba

نام تیره :       Salicaceae                              

تاریخچه

درختکاری به منظور تولید چوب سابقه بسیار طولانی دارد از آنجا که جوامع اولیه روستایی جهت احداث ساختمان و پناهگاه خود همواره متکی به چوب درختان بودند با افزایش مصرف درصدد تولید چوب مورد نظر خود برآمدند بنابراین در زمینهای حاشیه رودخانه ها و نهرها و اطراف   خانه ها و مزارع اقدام به کاشت انبوه درختان نمودند با گذشت قرنها آدمیان به تجربه دریافتند که برخی از گونه ها جهت کابردهای مورد نیاز آنها بیشتر به کار می آیند بدین جهت کاشت اینگونه درختان را در دستور کار خود قرار دادند یکی از این گونه های پر محصول که بعدها مورد توجه قرار گرفت درختان صنوبر می باشد.

مشخصات

درختی است با شاخه های گسترده و فرم باز. پوست تنه سفید مایل به خاکستری است. تاج این درخت متراکم و باریک و بیضوی شکل است. برگها ساده ، متناوب و دندانه دار به رنگ سبز روشن و براق است.

ارتفاع: ارتفاع این درخت خزان پذیر به 10-13 متر می رسد.

از لحاظ ریخت شناسی برگ های آن در بالا خاکستری در پایین سفید و در پاییز زرد کمرنگ است. پوست تنه به رنگ خاکستری بوده و با گذشت زمان تیره رنگ می گردد.

فرم تاج: فرم تاج این گیاه پهن نامنظم با بافت نسبتاً سنگین است و قطری حدود 6 متر دارد.

 از لحاظ اکولوژیکی: از لحاظ اکولو ژیکی مکان های آفتاب- کمی سایه را پسندیده و در انواع خاک ها به خوبی رشد می نماید. رشد آن سریع و دوره ی زندگی آن کوتاه است.

کاربرد: به دلیل سایه دهی این درخت از آن در مناطق مسکونی استفاده می شود.

نیازها : به گرما و سرما مقاوم است. بسیار سازش پذیر است. در هر خاکی رشد می کند ولی خاک تقریباً عمیق را بیشتر می پسندد. در برابر نور مستقیم خورشید، نیم سایه و باد ملایم بردبار است.

ازدیاد : از طریق کاشت بذر، قلمه ریشه، قلمه چوب سخت، پاجوش و پیوند و کاشت بذر امکان پذیر است.

انواع صنوبر :

1 - صنوبر ایتالیایی

2 - صنوبر تبریزی

3 - صنوبر ترک

4 - صنوبر معمولی

ویژه گی های درختان صنوبر در مقایسه با سایر درختان جنگلی

1- به سادگی با قلمه تکثیر می یابد.

2- رشد آن سریع است .

3-  به صورت تک درخت و یا عمده و یا به عنوان بادشکن و دیواره های سبز مورد استفاده قرار می گیرد .

4-  عمدتا دارای چوب سفید و یکدست است .

5-  درآمد حاصل از صنوبر کاری قابل توجه است.

6- طول مدت برگشت سرمایه کوتاه است.

کاربردهای صنوبر  

از چوب صنوبر در صنایع گوناگون از قبیل جعبه سازی – مبلمان سازی – کبریت سازی – صنایع کاغذ و نئوپان و درب و پنجره سازی و خراطی می باشد.

مشخصات زمین مورد استفاده جهت کاشت صنوبر

 حاصلخیز ، زراعی ، غنی و حتی الامکان عمیق و فاقد شوری و املاح غیر مفید باشد دارای کیفیت خوب تبادل هوا و امکان دسترسی به آب فراوان و مطمئن باشد اراضی شور ، سنگین ، کم عمق و اراضی هیدرو مورفی که بصورت باتلاقی هستند برای پرورش صنوبر مفید نیستند.

 نیازهای غذایی صنوبر

 کوددامی بخاطر سه خاصیت مهم جزو ضروریات کاشت و پرورش درخت صنوبر می باشد:

 1 – اثر تغذیه ای

2- اثر شیمیایی

 3- بهبود خواص فیزیکی و بیولوژیکی

 بهتر است از کود دامی کاملا پوسیده ( سه ساله ) به میزان 15 الی 20 تن در هکتار در اراضی بایر و سنگین و سبک و آهکی استفاده شود در اراضی دایر و زراعی پخش کود حیوانی در خطوط کاشت به عرض 1 متر به میزان حداکثر 10 تن در هکتار توصیه میشود استفاده از کود حیوانی   می بایست قبل از عملیات شخم انجام گردد .           

نیازهای صنوبر

 صنوبر بیشتر طالب آبهای روان – جاری – خنک – و سرشار از اکسیژن است.

تکثیر صنوبر

تکثیر صنوبر به دو روش جنسی و غیر جنسی امکان پذیر می باشد در روش جنسی بدلیل پایین بودن قوه نامیه بذور و حساس بودن گیاهچه ها به بیماری مرگ گیاهچه بسیار مشکل می باشد به همین دلیل تکثیر از طریق غیر جنسی آسان تر و مقرون به صرفه تر است.

این روش به دو صورت انجام می گیرد:

 1- با استفاده از قلمه که راه بسیار آسان و معمول در کشور می باشد.

 2- کشت بافت که این روش در کشورهای دیگر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد ودر ایران هنوز بصورت فراگیر نشده ودر حالت آزمایشگاهی ویا در مراکز تحقیقاتی می باشد.

گستره کاشت صنوبر در ایران

امروز کاشت صنوبر، بیش از 80درصد چوب‌کـــاری غیرجنگلی کشور را تشکیل می‌دهد. از این میزان،‌ 27درصد صنوبرکاری، در شمال کشور انجام می‌گیرد.

صنوبر درختی عامه پسند (درختانی برای اهداف متعدد)

    صنوبرهای دو رگ (populus spp) از جمله درختان سریع الرشد در آمریکا شمالی هستند و برای تولید بیوانرژی (از قبیل حرارت، برق، سوخت)، فیبر (از قبیل کاغذ، خمیر، فرآورده های خرده چوب) و تولیدات زیست پایه ای دیگر (از قبیل مواد شیمیایی آلی، چسب ها) جا افتاده اند. صنوبرهای دورگ به استثنای نواحی بسیار خشک در سرتاسر قاره آمریکا قادر به رشد هستند.

    اعضای خانواده بید (salicaceae)، در ارتباط نزدیک با نرم چوب ها و سپیدار هستند.

دورگ ها پیوند میان گونه های مختلف نرم چوب را نشان می دهند.

    محققان پیشین فرانسوی در آمریکای شمالی نرم چوب شرقی (populus deltoides) را به خانه آوردند که به طور طبیعی با صنوبرهای اروپا (p.nigva) پیوند یافت. صنوبرها به عنوان بادشکن در اطراف مزارع استفاده شده و واریته های سریع الرشد آن توسط زارعین انتخاب      می شد.

    دورگ های تلقیح یافته با دست در ابتدا در سال 1912 در بریتانیا تولید شدند و بسیاری از کشورهای اروپایی، درختکاری را به خاطر جبران کمبود چوب پس از جنگ جهانی دوم آغاز کردند. در طول سال های اولیه قرن بیستم بعضی از واریته های اروپایی به آمریکای شمالی آورده شدند.

کشت تجاری صنوبر دورگ تا سال 1970 آغاز نشده بود. اگرچه درختکاری تجاری نرم چوب ها می تواند در سال 1960 ردیابی شود. کشت تجاری قبل از سال 1970 در آمریکا شروع شد.

 صنوبرهای دورگ وقتی تحت شرایط جنگل شناسی کوتاه دوره (چرخش) کشت می شوند،

می توانند 4 تا 10 تن ماده خشک در ایکر در یک سال تولید کنند (22-8 تن در هکتار در سال) و می توانند در طول 6 سال به ارتفاع 60 پا (20 متر) برسند. این قابل قیاس است با محصول دهی کمتر از 1 تن در ایکر در سال برای جنگل های بومی و 5/2 تن در ایکر در سال برای کشت های مدیریت شده کاج. پایه های صنوبر دورگ نوعا در دامنه وسیعی از فواصل بین پایه ها کشت    می شوند از 878 پا الی 12×12 پا (300 تا 700 پایه در ایکو، 750 تا 1700 پایه در هکتار) و بسته به موقعیت ژئوگرافیکی- تیپ خاک و نیازهای مصرف برای 6 تا 12 سال قبل از برش- اجازه رشد داده می شود.

    اگرچه صنوبرهای دورگ قادر به تولید جوانه های ریشه جوش پس از برش می باشند؛ پیشنهاد می شود جهت بهره برداری از دورگ های بهبودیافته و کم کردن پتانسیل حشرات، مشکلات ناشی از بیماری ها دوباره توده جدیدی استقرار یابد.

    جهت رشد با پتانسیل حداکثری، صنوبر دورگ نیاز به مدیریت دقیق دارد. انتظار می رود صنوبرهای دورگ در زمین های بخش کشاورزی با استفاده از روش های استاندارد تولید رشد داده شوند. مانند سایر محصولات بخش کشاورزی، آماده سازی مناسب محل کشت و کنترل  علف های هرز پیش به جا ضروری می باشد. محل با ذخیره آب کافی و خوب زه کشی شود، خاک اسیدی سبک (ph 5-7/5) از قبیل خاک با بافت متوسط لوم شنی برای تولید صنوبر دورگ پیشنهاد می شود. محل کشت به عمق 10 اینچ (25 سانتی متر) شخم زده می شود و به طور دستی (3 ایکر نفر در روز) یا ماشین (20 ایکو در روز توسط سه نفر) قلمه های 10 اینچی کشت       می شوند. قلمه ها براساس الگو و نقشه کشت داخل خاک فشار داده می شوند تا جایی که فقط جوانه انتهایی دیده شود. در سال های اول علف های خود باید توسط علف کش ها یا روش های مکانیکی کنترل شوند. وجین اضافی ممکن است 2 تا 3 بار در سال مورد نیاز باشد و به محض اینکه تاج پوشش بسته شد، سایه بر روی علف های هرز می افتد و وجین اضافی دیگر مورد نیاز نمی باشد. در طول دوره اگر برگ خوار نرم چوب ها وجود داشته باشد، حشره کش ها استعمال می شوند.

    استعمال کودها حداقل بوده و توصیه می شود فقط وقتی انجام گیرد که سطح و میزان نیتروژن در برگ ها به زیر 3 درصد ماده خشک سقوط کند. این نوعا معنی می دهد که یک یا دو بار استعمال نیتروژن حداکثر 50 پوند در ایکر (52 کیلوگرم در هکتار) در طول سیکل تولید مورد نیاز است. تجهیزات جنگلی استاندارد جهت بهره برداری و برش به طور وسیع در آمریکا در دسترس می باشد.

    مثل گیاهان چندساله تولید صنوبرهای دورگ فواید زیست محیطی فراوانی در مقایسه با کشت ردیفی گیاهان یک ساله عرضه می کند. استعمال کودها و مواد شیمیایی به طور قابل ملاحظه ای پایین بوده و باعث کاهش پتانسیل نشت مواد شیمیایی می شود.

    صنوبرهای دورگ مثل نواری سپرمانند جلوی هدررفت مواد غذایی از مزارع نزدیک جویبارها، رودخانه ها و زمین های مرطوب را می گیرند. مثل پوشش های چندساله فرسایش آبی و بادی در دوره رویش صنوبر کمتر از گیاهان یک ساله می باشد. صنوبرهای دورگ به علاوه باعث ازدیاد محل سکونت و آشیان پرنده ها و پستانداران کوچک در مقایسه با گیاهان یک ساله می شوند.

    تدابیر قبل از کشت

    صنوبرهای دورگ یک فرصت تازه جهت تنوع بخشی به درآمد و تولیدات زمین های کشاورزی عرضه می کنند، اما به عنوان یک محصول جدید، خطرات و چالش های جدیدی در قیاس با تولید محصولات کشاورزی سنتی دایم الکشت به وجود می آید. قبل از اقدام به تولید در مقیاس وسیع کشاورزان باید بدانند چگونه صنوبر دورگ با عملیات کشاورزی آنها جور شده و پتانسیل بازار در محل تولیدات آنها چگونه خواهد بود. کشاورزان باید با پرسنل توسعه محل و سایر آگاهان در زمینه صنوبر دورگ مشورت کنند تا صنوبرهای مناسب و سازگار با محل را مشخص نموده، اقدامات و عملیات مدیریتی مناسب را تعیین، محصول مورد انتظار، هزینه های تولید و ارزش بازار برای محصولات تولیدی را تخمین بزنند. با نیاز شدیدی که برای تنوع بخشی و استمرار تولید در بخش کشاورزی آمریکا و تقاضا برای منابع بومی انرژی پاک وجود دارد، صنوبر فرآورده جدیدی است که زمان به همراه آورده است.

خواص دارویی و درمانی درخت صنوبر

 فواید

میوه آن را خرد کرده و مثل چاى دم کنید و روزى ۳ فنجان بنوشید جهت درمان ورم کلیه، رفع اختلالات مخاطى و ریوى.

۴۰ روز و هر روز یک عدد میوه آن را بکوبید و با ۴۰ مثقال دُم گیلاس بجوشانید و آب آن را بنوشید براى رفع چرک داخل آلت تناسلى ناشى از مجامعت با حیوانات و درمان سوزاک.

آب جوشانده میوه آن را دهان‏شویه کنید براى رفع برفک و زخم‏هاى دهان و نیز براى شستشوى زخم‏ها و ضد عفونى کردن آن و رفع بوى عرق دست و پا.

آب تازه میوه آن را گرفته و به موضع بمالید جهت درمان جوش غرور.

آشامیدن دم‏کرده برگ و پوست آن جهت درد گلو، زخم ریه، قطع خونریزى از بینى، قطع خون زخم‏هاى تازه.

منابع:

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%B1

 http://www.magiran.com/official/1022/view.asp?ID=579767

 http://www.3eke.ir/forum/b248/t2309/

 http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2011%5C03%5C03-03%5C18-25-07.htm&storytitle=%D9%88%D9%82%D8%AA%D9%8A%20%D9%82%D9%84%D8%A8%20%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%20%D8%B1%D8%A7%20%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%20%D9%85%D9%8A%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF...

 http://parks.tehran.ir/default.aspx?tabid=92&ArticleId=952

 http://behchin-co.persianblog.ir/post/16

 http://www.iran-eng.com/showthread.php/152467-%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%B1

 http://www.topforum.ir/thread109644.html

 http://daroo.adana.ir/?tag=%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA-%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%B1-%D9%83%D8%A7%D8%AC-%D9%88%D8%AD%D8%B4%D9%89

 http://jangalhayeshomal.persianblog.ir/post/75

 http://jangalhayeshomal.persianblog.ir/post/42

 http://sabzbanan.ir/static-3/non-fruit-trees-seedlings/spruce.html

 http://www.tahghigh.net/namayeshe_tahghigh/228700.php

 http://orumzarrinkhushe.persianblog.ir/post/4

 http://zvahid.persianblog.ir/post/15