فرزانه صادق مالواجرد، معاون معماری و شهرسازی در گفت‌وگو با ایلنا درباره دلایل بروز خسارت‌های سنگین پس از وقوع سیل در استان‌های مختلف اظهار داشت: موضوع مهم آسیب شناسی شدت وقوع سیل و عوامل دخیل در افزایش خسارت‌های ناشی از آن است. اگر آسیب‌شناسی دقیقی بر روی این اتفاق انجام نشود، امکان عبرت آموزی برای عدم تکرار این تجربه‌ها به وجود نمی‌آید.

وی با اشاره به اهمیت بحث آسیب شناسی سیل اخیر و موضوعات مرتبط با آن، ادامه داد: در ابتدا نباید این نکته را فراموش کنیم که میزان بارش‌ها نسبت به سنوات گذشته بسیار متفاوت بوده و اساسا این حجم از بارش تقریبا بیش از دو برابر میانگین بارش در سنوات قبل بوده است.

*علت گل آلود بودن سیل اخیر در استان‌های مختلف

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه باید یک بررسی و آسیب‌شناسی همه‌جانبه درباره دلایل شدت وقوع سیل و شدت تخریب‌ها انجام شود، گفت: این حجم از خسارت پس از وقوع سیل دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها تخریب جنگل‌ها، مراتع و منابع محیطی بالادست است. به ویژه در لرستان از آنجایی که تخریب و دست‌اندازی به اراضی و جنگل‌ها در دامنه زاگرس بسیار زیاد بود، باعث افزایش حجم سیلاب‌ها و خسارت‌های ناشی از آن شد.

صادق مالواجرد ادامه داد: تخریب جنگل‌ها و اراضی بالادست و تبدیل جنگل‌ها به مرتع باعث فرسایش خاک و آسیب دیدن خاک شد، به همین دلیل شاهد گل‌آلود بودن سیلاب‌های اخیر بودیم.

دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با بیان اینکه این میزان فرسایش خاک در فرادست باعث شده حجم لای در سیلاب‌ها بسیار زیاد باشد، گفت: وجود این حجم از لای دشواری مضاعفی را برای مردم پس از فروکش شدن سیلاب ایجاد کرده است.

*تغییر مسیر و جریان رودخانه‌ها در کانال بتنی عامل مهم در شدت وقوع سیل

 صادق مالواجرد با اشاره به یکی دیگر از دلایلی که منجر به افزایش خسارات ناشی از وقوع سیل شده، گفت: متاسفانه دست‌اندازی‌هایی هم در اکوسیستم رودخانه‌ها انجام شده که انحراف رودخانه ها از مسیر طبیعی و کانالیزه کردن رودخانه، از جمله این تغییرات است. قطعا سرعت آب در بستر خود با سرعت آب در کانال بتنی بسیار متفاوت است. وی تاکید کرد: به طور قطع تغییر مسیر رودخانه‌ها در میزان و حجم تخریب و خسارات بسیار تاثیرگذار بوده است.

*کمیسیون ماده 100 به جای قلع بناهای غیرمجاز جریمه دریافت کرد

معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با بیان اینکه عامل دیگر بحث ساخت و ساز در حرایم رودخانه‌ها است، گفت: بستر و حرایم کمی رودخانه‌ها از سوی وزارت نیرو تعیین و عیناً در اسناد و نقشه‌های متعلق به طرح‌های توسعه و عمران شهری، این حرایم منعکس می‌شود و براساس آن، توسعه در پیرامون رودخانه‌ها به اجرا می رسد.

معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: بخشی از این ساخت‌ و سازها در پیرامون رودخانه‌ها قبل از اینکه حرایم مشخص باشد انجام شده که تکلیف قانون در این مورد مشخص است. باید تمام این ساخت و سازها تملک می‌شده و جابه‌جایی به انجام می‌رسید.

وی ادامه داد: بخشی از ساخت و سازها هم علی‌رغم اینکه حرایم در آن منطقه مشخص بود انجام شده است و کمیسیون ماده 100 در داخل شهرها هم به جای اینکه حکم قلع بنا را بدهد، جریمه این تخلف را اخذ کرده و از این طریق، ساخت و ساز در آن مناطق تثبیت شده است.

صادق مالواجرد افزود: بخش دیگری از ساخت و ساز هم که در حرایم ساخته شده‌اند نه پروانه ساخت دارند و نه مجوز ماده 100 که این ساخت و سازها کاملا تخلف محسوب می‌شوند.

*شهرداری مرجع صدور پروانه ساخت و سازهای غیر مجاز است  

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه در اولین جلسه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در سال جاری موضوع سیل مطرح شد و تصمیمات مهمی صورت پذیرفت، اظهار داشت: مهم ترین تصمیم این است که در ابتدا آسیب‌شناسی دقیقی انجام و گزارش آن در شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مطرح شود. موضوع دیگر این است که باید توجه ویژه‌ای به حوزه آبخیزداری و حفظ جنگل‌ها داشته باشیم.

وی گفت: یکی دیگر از تصمیم‌ها این است که در تهیه و تصویب طرح‌های توسعه و عمران شهری، به پهنه‌های در خطر مانند حرایم گسل‌ها و مسیل‌ها توجه ویژه‌ای شود.

صادق مالواجرد ادامه داد: در تهیه و تصویب طرح‌های توسعه و عمران، منابع طبیعی باید مورد توجه قرار بگیرد و اسناد خروجی از این طرح‌ها باید بازنگری شوند و احتمالا از سوی وزارت نیرو تجدیدنظری درباره حدود بستر و حرایم انجام می‌گیرد.

وی با تاکید بر اینکه حرایم کاربری محسوب نمی شود؛ بلکه تعیین کننده مفهوم عدم ساخت و ساز است، گفت: ساخت و سازهایی که در پیرامون رودخانه‌ها انجام گرفته غیرمجاز است و شهرداری به عنوان مرجع صدور پروانه ساخت و ساز محسوب می شود.

*تخلفات شهرسازی جرم محسوب نمی‌شود

معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه بر اینکه سیل اخیر تلنگری بود تا تاکیدی بر اجرای قوانین و ضوابط مرتبط با ساخت و ساز شود، گفت: در بسیاری از این موارد طرح مصوب وجود دارد و ممنوعیت‌های ساخت و ساز مشخص است اما باز هم شاهد تخلفاتی هستیم که این نشان می‌دهد ضوابط به اجرا نمی‌رسد.

وی با تاکید بر اینکه برای اجرای ضوابط ساخت و ساز به کمک قوه قضاییه نیاز داریم، گفت: ممنوعیت ساخت و ساز در حرایم رودخانه‌ها، گسل‌ها، ساخت و ساز در باغات و سایر اقدامات که مشمول ممنوعیت می‌شود، نیاز به ضمانت اجرا دارد که قوه قضاییه می‌تواند در تقویت این ضمانت اجرایی حمایت کند.

صادق مالواجرد با تاکید بر اینکه در حال حاضر تخلفات شهرسازی جرم محسوب نمی‌شود، گفت: اگر تخلفی در ساخت و ساز انجام شود این تخلف جرم‌انگاری نمیشود و ما امروز به دنبال جرم ا‌نگاری تخلفات شهرسازی هستیم.

وی تاکید کرد: مجلس و قوه قضاییه باید در این حوزه به کمک ما بیایند.

معاون معماری و شهرسازی ادامه داد:اگر تخلفات ساخت و ساز جرم‌انگاری شود شهرداری به عنوان مرجع صدور پروانه باید درباره این تخلفات پاسخگو باشد.

*انتقال برخی از مراکز جمعیتی مناطق سیل‌زده به مکان دیگر  

معاون معماری و شهرسازی با اشاره به جابه‌جایی برخی از مراکز جمعیتی که در جریان سیل دچار آسیب‌های قابل توجهی شده‌اند گفت: برخی از املاک در سیل اخیر کاملا از بین رفته‌ که نشان می دهد این ساختمان ها در مسیر سیلاب بوده‌ است. بنابراین بازسازی این ساخت و سازها در همان منطقه چه از نظر تخصصی و چه از نظر شهرسازی کاملا مطرود است. پس باید نسبت به انتقال این املاک به سایر مناطق اقدام کرد. البته برخی از آسیب‌ها هم مرتبط به عدم رعایت ضوابط فنی در ساخت و ساز است که این موضوعات در حال بررسی هستند.

وی گفت: پس از سیل شاهد فرسایش خاک، رانش و لغزش زمین در برخی از مناطق شدیم. هر چند که برخی از شهرها دچار سیل‌گرفتگی نشدند اما رانش و لغزش در آن مناطق رخ داده است. بنابراین مراکز جمعیتی پیرامونی این مناطق هم باید به منطقه دیگری منتقل شوند.

*دروازه قرآن شیراز نباید محل تفرج باشد/ همواره احتمال خطر سیل در این منطقه وجود دارد

معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین درباره علت وقوع سیل دروازه قرآن شیراز اظهار داشت: این منطقه از گذشته مسیر سیلاب بوده و اراضی پایین‌تر به محله سیل‌آباد معروف است. اینکه آیا ساخت معبر در این نقطه؛ از نظر فنی و تخصصی درست بوده و با چه مستنداتی لوله گذاری شده، مورد بحث و بررسی است اما آنچه که باعث افزایش شدت سیل در منطقه شده، پوشاندن مسیل بوده است.

صادق مالواجرد تاکید کرد: البته پیش از این هم در سال 83 در آن منطقه سیل رخ داده است اما چون این سیل در طول چند روز رخ داده آسیب‌هایش کمتر بوده است. البته همچنان نباید فراموش کنیم که شدت بارش نسبت به سال‌های گذشته بسیار متفاوت بوده اما عامل اصلی، دخالت‌هایی است که در فرادست‌های این مسیل و پوشاندن مسیر انجام شده است.

وی گفت: نکته مهم این است که آن منطقه در سال‌های گذشته به هیچ وجه محل تفرج نبوده چرا که همواره احتمال خطر سیل وجود داشته اما در سال‌های اخیر به تفرجگاه تبدیل شده است به همین دلیل هم اغلب کسانی هم که جان خودشان را از دست داده‌اند از بومیان شیراز بودند.