ایران اکونومیست - به گزارش ایران اکونومیست؛ همواره از شبکه حمل و نقل ریلی و قطار به عنوان یکی از ایمن ترین وسایل نقلیه در جهان نام برده می شود و به همین جهت متقاضیان زیادی دارد ،‌ اما هیچگاه نمی توان بروز خطای انسانی را در هر مجموعه اینچنینی نادیده گرفت.
براساس مستندات موجود در سال های گفته شده در مجموع 15 مسافر و 35 مامور راه آهن جان خود را در حوادث ریلی کشور از دست داده اند.
در سال 1387 تعداد 13 نفر از هموطنان در حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که دو نفر آنان مسافر و 11 نفر دیگر از ماموران شرکت راه آهن بودند.
در سال 1388 تعداد تلفات انسانی حوادث راه آهن کشور به 14 نفر رسید که هشت نفر آنان مسافر و 6 نفر مامور شرکت راه آهن بودند.
آمارها نشان می هد تعداد جانباختگان حوادث ریلی در سال 1389 در مجموع 4 نفر بودند که 2 نفر مسافر و دو نفر مامور شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بودند.
همچنین در سال 1390 در مجموع 5 نفر به علت حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که همه این 5 نفر از ماموران راه آهن بودند، اما هیچ مسافری در این سال در این حوادث کشته نشد.
در سال 1391 تعداد جان باختگان حوادث ریلی در کشور 6 نفر بود که یک نفر آن مسافر و 5 نفر دیگر ماموران راه آهن بودند.
هر چند مسوولان کشور کشته شدن حتی یک نفر از هموطنان را در حوادث ریلی، رانندگی و جاده ای زیاد می دانند اما آمارها نشان می دهد روزانه به طور میانگین 48نفر بر اثر حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست می دهند.
جلوگیری از تلفات مسافران در شبکه حمل و نقل کشور یکی از مهم ترین اصول دولت ها بوده و وزارت راه و شهرسازی با ارایه برنامه و طرح های مختلف درصدد است هر سال میزان تلفات مسافران را در شقوق حمل و نقل هوایی، ریلی، دریایی و جاده ای به حداقل کاهش دهد.
با ادامه روند کاهش تلفات حوادث ریلی در کشور در سال 1393 تعداد جان باختگان حوادث ریلی به دو نفر رسید که یک نفر و یک نفر دیگر از ماموران شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران بود.
در پایان سال 1394 آمارها نشان داد در مجموع 4 نفر بر اثر حوادث ریلی کشور جان خود را از دست دادند که یک نفر آن مسافر و 3 نفر ماموران راه آهن جمهوری اسلامی ایران بودند.
در هشت ماه سال 1395 شاهد هیچ حادثه ی منجر به فوت در شبکه حمل و نقل ریلی کشور نبودیم، اما صبح روز جمعه پنجم آذر ماه خطای مامور راه آهن به همراه نقص فنی ، باعث کشته شدن 36 تن از هموطنان آذری و 4 مامور راه آهن در حادثه برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خوان سمنان شد. ضمن اینکه در این حادثه 103 نفر از مسافران مصدوم شدند.
با وقوع این حادثه بلافاصله اعضای کمیسیون عالی سوانح راه آهن برای بررسی این حادثه به ایستگاه هفت خوان سمنان اعزام شدند. عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز سفر خود به کشور ترکمنستان را که قرار بود در اجلاس بین المللی حمل و نقل پایدار شرکت کند، لغو کرد و برای بررسی حادثه و همدردی با هموطنان و خانواده های داغدیده با بالگرد به محل حادثه رفت.
همزمان با برگزاری نشست اعضای کمیسیون عالی سوانح راه آهن با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جهموری و وزیران بهداشت درمان و آموزرش پزشکی، کشور و راه و شهرسازی برای بررسی علت بروز حادثه ، محسن پورسید آقایی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن ضمن ابراز همدردی با بازماندگان این سانحه و عذرخواهی از هموطنان و عمل کردن به مسوولیت اجتماعی اش از سمت خود استعفا کرد و وزیر راه و شهرسازی نیز با استعفای وی موافقت کرد.
عباس آخوندی درباره این حادثه گفت: سالیانه 13 میلیون نفر از طریق شبکه ریلی بین تهران - مشهد رفت و آمد می کنند و ما سعی کرده بودیم با هوشمند سازی این خط آهن، خطای انسانی را در این مسیر به حداقل برسانیم.
وزیر راه و شهرسازی افزود: تاکنون سه نفر از کارکنان راه آهن در منطقه سمنان و شاهرود توسط مقام قضایی بازداشت شده اند تا این مساله مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.
آخوندی درباره نتیجه نشست با معاون اول رییس جمهوری نیز گفت: براساس هماهنگی ها انجام شده، قرار است تا یک هفته آینده تمام اطلاعات مورد نیاز این حادثه تاسف بار به معاون اول رییس جمهوری ارایه شود.
حسین عاشوری رییس کمیسیون عالی سوانح راه آهن در بررسی اولیه علت بروز حادثه گفت: بی توجهی سر شیفت دوم به توقف قطار تبریز - مشهد در ایستگاه هفت خوان سمنان و دستور حرکت به قطار سمنان - مشهد باعث بروز این حادثه شده است.
وی با بیان اینکه نفر اول شیفت در دفتر مربوطه توقف قطار تبریز - مشهد را در این ایستگاه ثبت کرده بوده است، گفت: سرشیفت دوم به این توجه نکرده و اجازه داده است ساعت 7 و 14 دقیقه صبح همان روز (جمعه) قطار سمنان - مشهد حرکت و این حادثه به وجود آید.
حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی رییس جمهوری نیز در نامه ای به اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری دستور تشکیل کمیته ای برای رسیدگی و بررسی این سانحه و مقصران حادثه داد.
معاون اول رییس جمهوری در حکمی به اکبر ترکان مشاور رییس جمهوری ماموریت داد با تشکیل کمیته ای متشکل از رییس دفتر بازرسی ویژه رییس جمهوری، مشاور معاون اول رییس جمهوری و استانداران آذربایجان شرقی و سمنان حداکثر تا پایان هفته جاری گزارشی از دلایل وقوع حادثه تلخ قطار مسیر تبریز ـ مشهد و معرفی مقصران این سانحه دردناک ارایه کند.

**بالابودن عمر شبکه ناوگان ریلی کشور
سن ناوگان ریلی ایران بسیار بالا است و تا سال گذشته حتی قطارهای با سن 64 سال در این ناوگان در سیر و حرکت بودند.
با وجود تلاش های قابل توجه دولت یازدهم در زمینه توسعه و بهبود فرآیندهای سیر و حرکت و مکانیزه و الکترونیکی شدن ناوبری ریلی در کشور، فاصله زیادی برای رفع عقب ماندگی های تاریخی در این زمینه وجود دارد.
دولت یازدهم از آغاز فعالیت، نوسازی ناوگان ریلی را از اهم برنامه های خود قرار داده است و آذرماه سال گذشته تردد قطارهای بالای 55 سال را ممنوع کرد و در آذر ماه امسال برنامه دارد قطارهای بالای 45 سال سن را از ناوگان حمل و نقل ریلی جمع کند.
مهرداد بائوج لاهوتی عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در واکنش به حادثه مرگبار برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خوان سمنان ضمن اشاره به این که میانگین عمر ناوگان ریلی کشور بالا است، گفت: تردد تعداد زیادی از ناوگان ریلی با عمر بالای 20 سال به نفع کشور نیست.
وی ضمن این تذکر که امروز نباید احساسی عمل کرد و ابعاد این سانحه باید توسط وزیر راه و شهرسازی و مسوولان ریلی به دقت بررسی شود، افزود: امروز شاهد تلاش دست اندرکاران ریلی برای اجرای پروژه های ریلی و همچنین توسعه خطوط ریلی در سطح کشور هستیم. با توجه به موقعیت جغرافیایی محور دامغان و تردد زیاد قطار در این مسیر باید از ناوگان جوانتری در این مسیر استفاده شود تا شاهد وقوع چنین حوادثی در کشور نباشیم.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس معتقد است، ما با یک عقب افتادگی تاریخی در این بخش مواجه هستیم، در راستای جبران این غفلت تاریخی نمایندگان مجلس سعی دارند براساس اولویت‌های گسترش حوزه ریلی و همچنین به تناسب نیاز این حوزه، مصوبه هایی داشته باشند تا شرایط را بهبود بخشند.
محمدرضا بادامچی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز درباره سانحه برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خوان سمنان با تاکید براین که علت بروز این سانحه باید مورد بررسی قرار گیرد، افزود: توسعه راه آهن به عنوان یکی از سیستم های حمل و نقل ایمن همواره مورد توجه دولت است. صرفه جویی در مصرف انرژی و سوخت، کاهش آلودگی هوا، حمل انبوه کالا و جابجایی زیاد مسافر از مزیت های حمل ونقل ریلی است.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: حوادث ریلی نسبت به دیگر شقوق حمل و نقلی بسیار کم است و این نشان می دهد این صنعت در بخش ایمنی سهم بیشتری در شقوق مختلف حمل و نقل دارد.
بادامچی تاکید کرد، مجلس از طرح های زیربنایی توسعه راه آهن در کشور حمایت می کند و به طور حتم با جلب حمایت نمایندگان مردم در مجلس رشد و توسعه راه آهن با سرعت بیشتری دنبال خواهد شد.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی نیز تابستان امسال در مراسم بهره برداری از دو رام قطار مسافربری تهران- مشهد، از برنامه ریزی برای جوان سازی ناوگان حمل و نقل ریلی کشور و حذف قطارهای با عمر بیش از 35 سال در مدت دو سال خبر داد.
وی گفته بود، هم اینک سن ناوگان ریلی ایران بسیار بالا است، به طوری که تا سال گذشته حتی قطارهای با سن 64 سال هم در این ناوگان در سیر و حرکت بودند.
آخوندی اظهارداشته بود، براساس برنامه ریزی انجام شده، آذرماه سال گذشته قطارهای بالای 55 سال کنار گذاشته شدند و آذرماه امسال قطارهای بالای 45 سال سن از ناوگان حمل و نقل ریلی جمع می شوند.
وزیر راه وشهرسازی نوید داده بود، با انعقاد قراردادهای مختلف با شرکت های حمل و نقل ریلی و سازندگان داخلی و همچنین با مشارکت سرمایه گذاران و شرکت های خارجی، قطارهایی با فناوری نوین نیز به این ناوگان اضافه خواهد شد.
در حالی که سالانه بیش از 17 هزار نفر در حوادث رانندگی جان خود را از دست می دهند و هزاران نفر به مصدومیت و معلولیت های مختلف دچار می شوند، خطوط راه آهن در صورت فراگیر شدن در کشور به همراه توسعه ناوگان علاوه بر سریع بودن می تواند در کاهش تصادفات جاده ای و مرگ و میر در کشور نقش بسیار مهمی ایفا کند.
استاندارهای جهانی نشان می دهد، ایمنی شبکه حمل و نقل ریلی در سطح جهان 20 برابر بیشتر از جاده است و این استاندارد در کشوری مانند ایران که مهم ترین علت مرگ و میر در آن تصادفات جاده ای است، بالاتر از این میزان است.
براساس برآوردهای شرکت راه آهن، ایران برای توسعه زیر ساخت های بخش ریلی به بیش از 300 هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در بخش زیربنایی (خطوط ریلی ) و همچنین سرمایه گذاری در بخش واگن و لوکوموتیو نیاز دارد تا بتواند به آن چه در سند چشم انداز 20 ساله و افق سال 1404 تعیین شده یعنی ساخت 25 هزار کیلومتر خط آهن و دو برابری شدن واگن های باری، مسافربری و لوکوموتیو دست یابد.
براساس افق چشم انداز، مسوولان برای ایجاد زیرساخت های مناسب در خطوط ریلی باید سالانه بیش از یک هزار کیلومتر خط آهن جدید احداث کنند، ضمن اینکه بیش از 40 درصد ناوگان ریلی کشور فرسوده است و نوسازی آن به بیش از 40 سال زمان نیاز دارد.
در حالی که میانگین سرعت لوکوموتیوهای مسافربری در ایران اخیرا به بین 120 تا 140 کیلومتر افزایشی یافته ، در اروپا و برخی از کشورهای جهان سرعت قطارها بین 250 تا 300 کیلومتر در ساعت است و تا 450 کیلومتر نیز ارتقا یافته است.
کارشناسان حمل ونقل ریلی معتقدند استفاده از خطوط ریلی صرفه جویی اقتصادی حدود 300 هزار میلیارد ریالی در سال دارد و اگر دولت در این زمینه چند سال سرمایه گذاری کلان انجام دهد، کمتر از 10 سال کل سرمایه گذاری در این بخش باز خواهد گشت.
مقایسه مصرف سوخت در بخش ریلی با دیگر بخش های حمل ونقل بیانگر آن است که حمل و نقل ریلی در شرایط برابر 10 درصد کمتر از اتوبوس، 30 درصد کمتر از مینی بوس، 75 درصد کمتر از سواری و 85 درصد کمتر ازهواپیما مصرف سوخت دارد.
همین آمار گواهی می دهد توسعه حمل و نقل ریلی از همه ابعاد دارای صرفه اقتصادی برای کشور است و دولت باید تلاش کند با تغییرات بنیادین بیشترین ظرفیت حمل بار و مسافر را از جاده به شبکه ریلی کشور منتقل کند.

**حوادث ریلی جهان
شبکه حمل و نقل ریلی جهان نیز همواره اتفاق های ناگواری ثبت کرده است. تازه ترین نمونه آن در پایان آبان ماه امسال ( 20نوامبر2016) در کشور هندوستان رخ داد که بیش از 160 نفر مسافر جان خود را از دست دادند.
در حادثه قطار در امریکا در سال 2015 بیش از 200 نفر زخمی و 7 نفر کشته شدند.
در حادثه قطاری در اسپانیا در 2013 میلادی بیش از 78 نفر از مسافران مصدوم یا فوت شدند. در حادثه مشابه دیگری در همین سال در کشور فرانسه بیش از 100 نفر مصدوم و 6 نفر جان خود را از دست دادند.
خروج قطار از ریل در ِژاپن در سال 2005 بیش از 73 کشته و 450 نفر زخمی بر جای گذاشت.
اینها نمونه هایی از حوادث شبکه حمل و نقل ریلی جهان در قریب به 10 سال گذشته است و متاسفانه نمونه های بسیار دیگری در سال های دورتر شمار قابل توجهی از خانواده ها را در کشورهای مختلف داغدار کرده است.