این آمار نشان می دهد باید از سال ها پیش برای کاهش تلفات و خسارات این حوادث فکر اساسی می شد زیرا همواره کشور ما با حوادث مختلف طبیعی روبرو بوده و علوم زمین شناسی نیز از زمان های دور بر آن صحه گذاشته است.
همیشه تخریب و خراب کردن، خیلی راحت تر از ساختن است و وقت و هزینه کمتری نیز صرف آن می شود. زمان تخریب یک ساختمان با متراژ حدود 100 متر شاید کمتر از یک هفته باشد اما ساختن آن به بیش از یکسال زمان می برد.
حوادث طبیعی مثل زلزله زمان تخریب یک ساختمان را به چند ثانیه کاهش می دهد اما ساختن آن همانطور که گفته شد به بیش از یک سال زمان می برد و جدا از هزینه ها، همین ساختمان های نامقاوم، تلفات جبران ناپذیر جانی نیز به همراه دارد.
با اینحال خسارات این حوادث، فقط مالی و جانی نیست بلکه ممکن است افرادی نیز معلول شوند که هزینه های سنگینی به سیستم درمان جامعه و خانواده تحمیل می کند.
وقتی همه این خسارات مالی، جانی و همچنین درمان برآورد شود، خواهیم دید که اگر ساختمان های فرسوده و نامقاوم در مقابل حوادث طبیعی، قبل از وقوع این حادثه ها، بازسازی و نوسازی می شد، به مراتب هزینه ها و تلفات جانی کاهش می یافت.
ما نمونه های زیادی از این دست حوادث در جهان داریم که با بکارگیری همین اصول یعنی مقاوم سازی ساختمان ها در مقابل حوادث طبیعی، خسارات را به میزان زیادی کاهش داده و یا حداقل خسارات جانی نداشته اند.
در بحث کاهش خسارات زلزله هر چند آموزش های چگونگی حفاظت از خود، می تواند میزان تلفات را کاهش دهد اما این آموزش ها نمی تواند تاثیر زیادی در کاهش زیاد خسارات جانی داشته باشد.
وقتی ساختمان نامقاوم و فرسوده باشد فرد هر چقدر هم چابک و آماده باشد زمان کمی برای حضور در مکان امن پیدا می کند. این فرد در هنگام وقوع حادثه البته اگر در وضعیت بیداری باشد، فرصت چندثانیه ای برای پناه گرفتن خواهد داشت که در خیلی مواقع کافی نیست و دستکم مصدوم خواهد شد.
با اینحال اگر همین فرد در این لحظه بخواهد به سمت اعضای خانواده خود برای کمک حرکت کند، شرایط نجات خود و دیگران دشوارتر می شود در حالی که تکان های زلزله با قدرت 7 ریشتر یا کمتر می تواند تعادل انسان را در این زمان با مشکل روبرو کند.
در این شرایط هیچ یک از کودکان، بیماران و سالمندان امکان زنده ماندن ندارند و همین مساله تلفات را چند برابر می کند.
نتیجه گرفته می شود که با وجود ساختمان های نامقاوم، حتی آموزش های فراگیر هم نمی تواند تاثیر معناداری در کاهش تلفات داشته باشد، بنابر این چاره کار مقاوم سازی ساختمان ها است.
جامعه ما در بحث مقاوم سازی ساختمان ها از سرعت قابل قبولی برخوردار نیست و معمولا پس از وقوع حادثه ای، به فکر مقاوم سازی می افتیم و پس از مدتی همه چیز به فراموشی سپرده می شود که نمونه های آن را در دهه های گذشته بارها دیده ایم.
مناطق مختلف و پرجمعیت ایران روی گسل های زلزله قرار دارد که بسیار مخرب هستند، اگر هر کدام از اینها فعال شوند تلفات جانی و خسارات مالی فراوانی برجا خواهد گذاشت.
برای پیشگیری و کاهش ریشه ای این تلفات، فقط مقاوم سازی ساختمان ها چاره کار است و عقل سلیم نیز حکم می کند که بیشتر روی این موضوع متمرکز شویم.
ایران همانطور که گفته شد فقط با پدیده زلزله روبرو نیست بلکه با سیل، رانش زمین، گردباد، بهمن، طوفان، تگرگ، رعد و برق، خشکشالی و دهها پدیده دیگر نیز دسته و پنجه نرم می کند که هر سال با چند مورد آن البته با تلفات و خسارات های متفاوت و زیاد مواجه است.
در زمان حاضر سازمان های امدادی مثل جمعیت هلال احمر، ستاد بحران کمیته امداد و... در کشور زیاد داریم که شاید دستکم از این منظر کشور ما در منطقه و حتی جهان در رتبه نخست قرار داشته باشد اما هنوز سازمان و دستگاه مشخصی که برای مقاوم سازی ساختمان های مناطق کشور پیش بینی شده باشد، وجود ندارد.
تمرکز بیشتر روی سازمان های امداد و نجات به جای اهمیت دادن بیشتر به بحث مقاوم سازی، این موضوع را در ذهن تداعی می کند که ما منتظر حادثه ای هستیم تا امدادرسانی کنیم.
شاید یکی از دستگاه های کشور که در موضوع مقاوم سازی ساختمان نسبت به سایر دستگاه های کشور منسجم تر و موفق تر عمل کرده، آموزش و پرورش باشد. جامعه ما برای سامان دادن به بحث مقاوم سازی به مدلی مثل آموزش و پرورش نیاز دارد با این تفاوت که باید گسترده تر و جدی تر از این مدل به مقاوم سازی ساختمان ها اقدام کند.
مدارس کشور معدود و براساس آمار، 120 هزار واحد فعال دارد در حالی که ساختمان های کل کشور به میلیون ها باب می رسد بنابراین برای مقاوم سازی این ساختمان ها نیاز به تشکیلات بسیار گسترده تر و همت مضاعف است.
زلزله 7،3 ریشتری اخیر کرمانشاه تاکنون 620 کشته داشته در حالی که این زلزله اگر در شهرهای پرجمعیت روی می داد بطور قطع خسارات جانی و مالی به مراتب بیشتر به همراه داشت.
برای پیشگیری از کاهش تلفات جانی و مالی زلزله نیاز به رفع ریشه ای این مساله داریم و در بحث زلزله، مقاوم سازی ریشه حل این مساله است.
در مساله وقوع زلزله هیچکس را نمی توان مقصر دانست اما می توان نسبت به کوتاهی در مقاوم سازی ساختمان ها، افراد و دستگاه های مربوطه را مورد بازخواست قرار داد.
همانطوری که نیروهای امداد و نجات و سربازان وظیفه در بحث کمک به حادثه دیدگان وارد می شوند می توان از آنان در بحث مقاوم سازی نیز بهره برد.
مردم ایران در کمک رسانی به حادثه دیدگان همواره گوی سبقت را از دیگر ملل ربوده اند و بطور قطع چنانچه ضرورتی در این زمینه احساس کنند، در مسیر مقاوم سازی ساختمان ها با اهدای کمک های مالی و غیر مالی نیز دریغ نخواهند کرد البته حرکت در این مسیر مستلزم اطلاع رسانی و فرهنگ سازی است.
مقاوم سازی ساختمان های کشور به یک عزم ملی و کار جهادی نیازمند است و کاهش شمار جان باختگان از هر کار و فعالیتی ضروری تر است و باید برای کاهش هزینه ها و تلفات به این سمت حرکت کنیم.
 

علی حبیبی *ایرنا