اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها، به اصلی ترین بحث اقتصادی روز کشور تبدیل شده است به طوری که انصراف یا عدم انصراف کلید واژه های رایج محافل رسمی و غیررسمی گردیده است. اینکه دولت در اجرای این طرح مصمم است، شکی نیست اما وجود کسری بودجه، دولت را در اجرای طرح با مشکل مواجه کرده است.

در همین راستا دولت یازدهم جهت جبران کسری منابع مالی خود، اقدام به فراخوان عمومی در خصوص انصراف از دریافت یارانه نمود تا از این طریق بتواند بخشی از کسری خود را جبران کند. این در حالی است که برخی از کارشناسان معتقدند که دولت می تواند به جای انصراف داوطلبانه دهک های پردرآمدی، شناسایی گروه های پایین درآمدی را هدف گذاری کند چرا که این روش بهتر و قابل تحقق است. در همین خصوص حسین راغفر، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا، به پرسش های تسنیم پاسخ داده است.

به اعتقاد شما شیوه پرداخت نقدی یارانه ها، روش مطلوبی است؟

راغفر: سیاست پرداخت نقدی یارانه ها به طور کل از ابتدا غلط بوده است. همان طور که مردم به خوبی آثار فاز اول را مشاهد کردند، اجرای پرداخت نقدی یارانه ها تاثیرات منفی از جمله شوک تورمی، تضعیف بینان های تولید، شکاف طبقاتی را به همراه داشته است. همچنین در بُعد فرهنگی، اخلاق کار آسیب دیده است. دریافت مبلغ ماهانه، باعث شده برخی از اقشار جامعه از جمله روستاییان دیگر تمایل چندانی به تلاش و کار نداشته باشند. طرح هدفمندی یارانه ها یک خطای سیاستی بزرگ بود.

متاسفانه در این سیاست، اصل هزینه فرصت رعایت نشده است. دولت دهم در سال اول اجرای طرح هدفمندی یارانه ها معادل 42 هزار میلیارد تومان که به قیمت ارز آن روز در حدود 30 میلیارد دلار بود،بین مردم تقسیم کرد که هیچ فایده ای برای اقتصاد کشور نداشت.

اگر دولت این حجم از منابع را در بخش های مولد اقتصادی بر مبنای رشد و بهبود تولید ملی سرمایه گذاری می کرد، رشد اقتصادی به مراتب از شرایط کنونی که منفی است بهتر می بود. لذا اگر دولت جدید به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش رفاه در جامعه است، ابتدا باید توسعه اقتصادی را به عنوان یک راهبرد در دستور کار خود قرار دهد و در چارچوب توسعه اقتصادی، روش اجرای هدفمندی یارانه ها را مورد بازبینی مجدد قرار دهد. با توجه به مشکلات موجود دولت باید از منابع به درستی استفاده کند.

به نظر شما در پرداخت نقدی دولت چگونه باید عمل کند؟

راغفر: پرداخت نقدی یارانه ها به همه افراد جامعه عین بی عدالتی است. جامعه هدف در پرداخت نقدی یارانه ها بایستی فقط اقشار آسیب پذیر باشند. افرادی که به دلیل وضعیت جسمی، اجتماعی و اقتصادی شان توانایی کارکردن را ندارند. یعنی به جای حذف پردرآمدها، بایستی کم درآمدها شناسایی شوند. این رویه در بسیاری از کشورهای دنیا اجرا می شود. در بسیاری از کشورها یارانه یک سیاست حمایتی برای اقشار ضعیف جامعه در یک بازه زمانی مشخص است. به طور مثال افرادی همچون معلولین، کودکان بی سرپرست یا افراد از کار افتاده در این جامعه هدف قرار می گیرند.

پس شما هم موافق حذف برخی از دهک های جامعه هستید که از توان مالی مناسبی برخوردار هستند؟

راغفر: بله. در هیچ کشوری به ثروتمندان یارانه پرداخت نمی شود. این سیاست هیچ نسبتی با عدالت ندارد. مسلما در شرایط کنونی که دولت با محدودیت های درآمدی مواجه است، تداوم اجرای چنین برنامه هایی غیرممکن است. دولت چاره ای جز حذف گروه های پردرآمد ندارد. تداوم شیوه کنونی پرداخت هدفمندی یارانه ها غیرعملی است. دولت باید در کوتاه مدت گروه های کم درآمد را شناسایی کند که با توجه به بانک اطلاعاتی سازمان های مربوطه در این زمینه از جمله سازمان بهزیستی، کمیته امداد و ... این امر امکان پذیر است.

دولت می تواند در کوتاه مدت بخشی از منابع را صرف پرداخت یارانه نقدی به حدود بین 20 تا 30 میلیون نفری کند که استحقاق دریافت یارانه را دارند و مابقی منابع موجود را صرف حمایت از تولید و ایجاد یک نظام منسجم سلامت ملی اعم از تغذیه، بهداشت و درمان نماید. این روش، روش جدیدی نیست بلکه در بسیاری از کشور های صنعتی دنیا تجربه شده است. در بلندمدت نیز باید از یک نظام حمایتی به سمت نظام بیمه ای با هدف ایجاد اشتغال کامل در اقتصاد حرکت کرد. مسلما افرادی که به لحاظ جسمی و فیزیکی توانایی کار کردن ندارند همچنان باید تحت حمایت دولت قرار بگیرند.