انسان ها همواره برای توقف جریان آب و استفاده از آن در کشاورزی سد ساخته اند، البته سدهای سنتی و اولیه در مقایسه با سازه های عظیم امروزی بسیار کوچک هستند. سدها معمولا بر روی رودخانه ها و به صورت پشته های سنگی یا گلی ساخته می شدند، اما امروز این شاهکارهای مهندسی مدرن با دیوار های سیمانی عظیم، دروازه ها و دریچه های تخلیه جلوه ای دیگر داشته و برای تولید برق یا آبیاری مورد استفاده قرار می گیرند. ارتفاع سدها به فاکتورهای مختلفی وابسته است که از آن جمله می توان به توپوگرافی محوطه ی اطراف، هدف نهایی از ساخت سد، جریان رودخانه یا الگوهای بارش در منطقه اشاره نمود. هرچه ارتفاع سد بیشتر باشد ظرفیت ذخیره ی آب آن نیز بیشتر است. در این مطلب می خواهیم ده مورد از مرتفع ترین سدهای دنیا را به شما معرفی کنیم:

• سد نورک Nurek، تاجیکستان

این سد بر روی رودخانه ی «وخش» در تاجیکستان ساخته شده و با ارتفاع 300 متر، مرتفع ترین سد دنیا به شمار می رود. این سد از نوع خاکی بوده و یکی از بزرگترین ذخایر آبی در تاجیکستان محسوب می شود. ساخت این سد زمانی که تاجیکستان بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بوده، صورت گرفته و 19 سال طول کشیده است. ساخت این سد در سال 1961 آغاز و در نهایت در سال 1980 تکمیل شده است.

• سد ژائووان Xiaowan، چین

با در نظر گرفتن سرعت زیاد توسعه های زیرساختی در چین، جای هیچ تعجبی نیست که یکی از بلندترین سدهای دنیا در این کشور واقع شده است. این سد بر روی رودخانه ی مکونگ واقع شده و دارای ارتفاع 292 متری است. هدف از ساخت این سد در درجه ی اول تولید برق بوده و دارای ظرفیت 4200 مگاواتی می باشد. این سد بین سال های 2002 و 2010 ساخته شده و مرتفع ترین سد قوسی جهان است.

• سد گرنده دیکسنس Grande Dixence، سوئیس

این سد بزرگ در سوئیس بر روی رودخانه ی دیکسنس در کوه های آلپ ساخته شده و دارای ارتفاع 285 متر است. هدف اصلی از ساخت این سد تولید برق هیدروالکتریکی بوده و می تواند انرژی برق بالغ بر 40 هزار خانه را تامین کرده و برق را به چهار نیروگاه توزیع کند. گرنده دیکسنس یک سد ثقلی بتنی بوده و در نوع خود مرتفع ترین در جهان به شمار می رود.

• سد اینگوری Inguri، گرجستان

مانند سد ژائووان، اینگوری نیز یک سد قوسی بتنی است و با ارتفاع 271.5 متر، دومین سد قوسی مرتفع دنیا به شمار می رود. این سد بر روی رودخانه ی اینگوری در ارتفاعات گرجستان و شمال شهری به نام Jvari ساخته شده و ذخیره ای عالی برای توزیع آب و تولید برق به شمار می رود. عملیات ساخت و ساز این سد در سال 1961 آغاز شده و در سال 1978 تکمیل گشته است.

• سد وایونت Vajont، ایتالیا

این سد در 100 کیلومتری شمال ونیز واقع شده و در سال 1959 ساخت آن تکمیل گشته است. هرچند به علت یک خطای طراحی، این سد امروز از نظر جغرافیایی ناپایدار بوده و استفاده نمی شود. در سال 1969 این سد باعث لغزش زمین شده و سیل ناشی از این پدیده باعث کشته شدن 2000 نفر و نابودی چندین روستا در دره ی پیاوه شد. ارتفاع این سد 261.6 متر بوده و با سد بعدی در این لیست تنها مقدار اندکی فاصله دارد.

• سد مانوئل مورنو توررس Manuel Moreno Torres، مکزیک

این سد خاکی دارای ارتفاع 260 متری است و همین موضوع آن را در رده ی بلندترین سدهای دنیا قرار می دهد. این سد بر روی رودخانه ی Grijalva و بین سالهای 1974 و 1980 ساخته شده است. این سد اخیرا بازسازی شده و در حال حاضر مرتفع ترین سد و بزرگترین نیروگاه برقی مکزیک به شمار می رود. این سد در یک منطقه ی متزلزل از نظر جغرافیایی ساخته شده و به همین دلیل طراحی آن متناسب با شرایط محیطی صورت گرفته است.

• سد نوژادو Nuozhadu، چین

این شد، دومین گزینه از مرتفع ترین سدهای دنیا در چین می باشد که اتفاقا بر روی رودخانه ی مکونگ ساخته شده است. این سد در سال 2012 راه اندازی شده و تولید نیروی برق سالانه ی آن کمی کمتر از 24000 مگاوات و ذخیره ی آن 320 کیلومتر مربع است. به غیر از تولید برق، این سد همچنین برای آبیاری زمین های زراعی اطراف، کنترل سیل و مسیریابی در راستای رودخانه ی مکونگ مورد استفاده است. هرچند مخزن بزرگ این سد باعث زیر آب رفتن زمین های جنگلی و زراعی شده و منتقدانی را از جامعه ی بین المللی برانگیخته است.

• سد تهری Tehri، هند

مرتفع ترین سد هند، 260.5 متر ارتفاع داشته و بر روی رودخانه ی Bhagirathi نزدیک روستایی به نام تهری ساخته شده است. این سد به دلیل مشکلاتی که برای جنگل ها و روستاهای اطراف خود ایجاد کرد، با اعتراضات گسترده ای از طرف جوامع محلی و فعالان محیط زیست مواجه شد. مهم ترین هدف ساخت این سد، تولید برق، توزیع آب برای آبیاری و مصارف شهری بوده است. تهری یک سد خاکی و صخره ای بوده و در نوع خود جز بلندترین ها به حساب می آید.

• سد Mauvoisin، سوئیس

این گزینه، دومین سد مرتفع سوئیس به شمار رفته و 250 متر ارتفاع دارد و روی رود دره ی Bagnes ساخته شده است. عملیات ساخت این سد در سال 1951 آغاز شد و در سال 1957تکمیل گشت و تا سال 1991 نیز ارتفاع آن افزایش پیدا کرده است. این سد دارای مخزنی بزرگ بوده و از آن برای ذخیره ی آب در طول زمستان استفاده می شود. هدف اصلی از ساخت این سد تولید برق هیدروالکتریکی و تامین نیروی برق شهرهای بوده است. ساخت این سد از لحاظ تکنیکی بسیار چالش برانگیز بوده چرا که زمینه ی ساخت آن کوهستانی بوده است.

• سد لاژیوا Laxiwa، چین

با ارتفاع 250 متری، این سد نیز در لیست ده تایی بلندترین سدهای دنیا قرار گرفته است. این سد بر روی رودخانه ی  زرد و در استان Qinghai (شمال غربی چین) واقع شده است. برای ساخت این سد رودخانه ی زرد می بایستی از مسیر اصلی خود جابجا شده و قسمت های زیادی از زمین حفاری می شد. این سد در عرض 5 سال و بین سالهای 2004 تا 2009 ساخته شده است. این سد یکی از چندین سد احداث شده بر روی رودخانه ی زرد بوده و اختلالات قابل ملاحظه ای در الگوی جریان طبیعی رودخانه و تنوع زیستی اطراف آن ایجاد کرده است.

 

منبع: earthnworld