اينكه برنج به عنوان يكي از استراتژيك‌ترين ماده غذايي براي كشور و به ويژه مازندران محسوب مي‌شود شكي نيست، اما سوال اينجا است كه كدام يك در اولويت قرار دارد؛ امنيت غذايي يا بازده محصول.

كشت دوم 100 درصد آلودگي بالايي دارد

رضا اسماعيل‌زاده كناري رئيس پژوهشكده صنايع غذايي مازندران در اين باره به ايسنا مي‌گويد برنجي كه در برداشت اوليه، به دست مي‌آيد سالم و داراي امنيت غذايي بالايي است و توليد درست برنج كشت دوم، بعد از برداشت اوليه صورت مي گيرد زماني كه باقيمانده شلتوك در زمين به صورت خودرو جوانه مي‌زند و با بقاياي مواد مغذي موجود در زمين رشد مي‌كند.

وي با بيان اينكه روش متداول در كشت دوم برنج بسيار خطرناك است، گفت: كشاورزان بلافاصله بعد از برداشت اوليه برنج و با سم و كود فراوان اقدام به كشت دوم مي كنند تا راندمان اقتصادي بالاتري داشته باشند.

رئيس پژوهشكده صنايع غذايي مازندران با اشاره به اينكه متاسفانه مسئولان آگاهانه يا ناآگاهانه از كشت دوم برنج حمايت مي كنند، اظهار كرد: پس از آزمايش‌هاي فراواني كه بر روي برنج كشت دوم صورت داديم، به اين نتيجه رسيديم كه ميزان آرسنيك موجود دراين نوع برنج بسيار زياد و نيز چند برابر اندازه مجاز استاندارد است در نتيجه 100 درصد از نظر تغذيه اي و ايمني اشكال دارد.

سرطان ره‌آورد كشت دوم برنج در مازندران

اسماعيل‌زاده كناري با تصريح اينكه ايمني را نبايد فداي راندمان و بحث اقتصادي كنيم، گفت: پيامد اصلي محصول كشت دوم برنج اين است كه در درازمدت، مصرف كننده را دچار مشكلات گوارشي و خطرات سرطاني مي كند.

وي با بيان اينكه نظارت استانداردي بر توليد برنج نيست، تصريح كرد: به دليل تنوع و پراكندگي نقاط كشت برنج در استان مازندران، كددار نبودن توليدات كشاورزان و هزينه‌بر بودن انجام آزمايش هاي فلزات سنگين، فقط به صورت تصادفي از محصولات برنج نمونه برداري مي شود و درنتيجه كنترل و نظارت كامل وجود ندارد.

ارقام پرمحصولي كه بايد به آن‌ها بها داد

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري افزود: ارقام پرمحصول برنج كه جايگزين كشت دوم باشند وجود دارد و نمونه هايي از آن در بخش زراعت دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري توليد شده كه هم ازنظر اقتصادي سودمند و هم به لحاظ پخت معادل با محصول طارم درجه يك است.

اسماعيل‌زاده كناري خاطرنشان كرد: متولي اصلي آموزش و ترويج روش هاي نوين زراعت، وزارت جهاد كشاورزي با همكاري دانشگاه ها است كه توسط آنها بايد به كشاورزان اطلاع رساني و آموزش هاي لازم داده شود.

رابطه كرم ساقه‌خوار و سرطان!

بهنام اميري يكي ديگر از اعضاي هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري چندي پيش در گفت‌وگو با ايسنا به دلايل استفاده بيش از حد سموم كشاورزي توسط كشاورزان اشاره و اظهار كرده بود: بيشترين سموم مصرفي مربوط به مبارزه با كرم ساقه خوار برنج است كه به خصوص در كشت هاي دوم صورت مي گيرد.

يكي از دلايل استفاده بالاي سموم

وي دليل مصرف بالاي سموم در مراحل مبارزه با اين آفت را اين گونه بيان كرده بود كه به دليل اينكه كرم ساقه خوار برنج در سه مرحله و سه نسل در مزارع برنج ظاهر مي شود بنابراين بر اين اساس ميزان سموم مصرفي را افزايش پيدا مي‌كند.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در تشريح مبارزه شيميايي با كرم ساقه خوار برنج گفته بود كه نسل اول اين آفت پس از گذراندن زمستان بصورت پروانه در ارديبهشت روي برگها ظاهر شده و با تخم گذاري و تبديل شدن به لارو شروع به خسارت به مزارع برنج مي كند.
وي اضافه كرده بود كه نسل دوم كرم سافه خوار اواخر خردادماه و نسل سوم آن نيز از اواخر تير تا اوايل مرداد ماه ظهور كرده و مزارع را هدف آسيب خود قرار مي دهد.
اميري نسل سوم كرم ساقه خوار برنج را دراي بيشترين كلوني دانست و خاطرنشان كرده بود كه به دليل اينكه زمان ظهور اين نسل مقارن با كشت هاي دوم در استان مازندران است؛ كشاورزان در اين دوره سموم بيشتري را براي از بين بردن اين آفت استفاده مي كنند.

سموم شيميايي داراي قدرت نفوذ و ماندگاري هستند

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري با بيان اينكه سموم شيميايي بر اساس نفوذ داراي انواع مختلفي است، تصريح كرده بود كه برخي از سموم مانند "ديازينون" و "دورسبان" تماسي و برخي ديگر به سموم سيستميك مشهور بوده و البته انواع مختلفي ديگري نيز دارند.
اميري ماندگاري سموم سيستميك را داراي قابليت نفوذ به بافت هاي گياه عنوان و اظهار كرده بود كه اين سموم در داخل گياه و يا محصول نفوذ كرده و بسته به دوره ماندگاري از يك تا چند هفته در داخل بافت ماندگاري دارند

استان مازندران رتبه نخست استفاده از سموم شيميايي

اميري از رابطه مستقيم استفاده از سموم شيميايي و بيماري هاي لاعلاج در مازندران سخن گفته و مطرح كرد: استان مازندران رتبه اول كشور را به لحاظ مصرف سموم داشته و متاسفانه رتبه اول بيماري هاي سرطاني كشور را نيز دارد.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري بيماري هاي ديگري چون آسم و انواع آلرژي ها را نشانه استفاده از سموم دانست و عنوان كرده بود كه متاسفانه كشاورزان بدون رعايت نكات ايمني و عدم استفاده از دستكش و ماسك به هنگام استفاده از سموم زمينه ابتلا به بيماري هاي اين چنيني را دارند.

با كرم ساقه‌خوار چه بايد كرد؟

اميري در تشريح طرح مبارزه و كنترل بيولوژيك آفات و بيماري ها با بيان اينكه كشاورزان بايد زير نظر كارشناسان و محققين شروع به كاشت كنند، تصريح كرده بود كه در كاشت برنج كه توليد اول استان مازندران است، به راحتي مي توان با يك مبارزه سازگار و بيولوژيك با كرم ساقه خوار برنج مقابله كرد.

كنترل در خزانه

عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري گفته بود كه براي جلوگيري از بيماري هاي قارچي، بذور برنج با خيساندن در سموم فسفره در خزانه رشد مي كنند كه در اين مرحله سبب از بين رفتن تخم ها يا لارورهاي موجود در خزانه مي شود.
وي ادامه داده كه سپس در مرحله بعد با بازديد و كنترل مرتب خزانه ها در صورت وجود خسارت با استفاده از يك سري سموم موسوم به IGR كه روي مراحل رشد حشرات اثر گذاشته و قدرت ماندگاري بسيار پائيني دارند، خزانه را تا حد امكان ايزوله مي كنيم.

كنترل با تله فورموني

اميري در رابطه با نحوه مراقبت بعد از كاشت در زمين اصلي خاطرنشان كرده بود كه در اين مرحله با استفاده از تله هاي فورموني كه مخصوص شناسايي پروانه كرم ساقه خوار برنج است، دقيقا ظهور اولين پروانه را مشخص كرده و مبارزه را شروع مي كنيم.
اين محقق و پژوهشگر حوزه كشاورزي در تشريح عملكرد تله فورموني گفته كه هر حشره ماده براي جذب جنس مخالف نوعي مواد شيميايي از خود متصاعد مي‌كند كه باعث جذب حشره بالغ شده و به اين طريق اين تله ها با قابليت متصاعد كردن فرمون ها باعث جذب پروانه و شناسايي آفت در زمين زراعي مي شوند.

مبارزه با زنبور تريكو گراما

وي وجود حشره و پروانه كرم ساقه خوار در مزرعه برنج را نشانگر ظهور آفات دانست و گفته به دليل اينكه پروانه پس از ظاهر شدن يك هفته فرصت تخم ريزي داشته و لاروها يا همان كرم ساقه خوار خيلي سريع به وجود مي آيد بايد فورا مبارزه با استفاده از زنبور تريكوگراما آغاز شود.
اميري با اشاره به اينكه اين زنبورها به صورت تريكو كارت و به حالت پيش شفيره به كشاورزان داده مي شود، اظهار كرده كه با نصب اين تيكو كارت ها در مزارع، در فرصت مقتضي زنبورها پس از سپري كردن مراحل رشد در مزارع رها سازي مي شوند.
وي در ادامه گفته اين زنبورها با پيدا كردن تخم پروانه هاي مولد كرم ساقه خوار آن ها را پارازيته كرده و با تخم گذاري در آنها باعث از بين رفتن تخم پروانه شده و كرم ساقه خوار به وجود نمي آيد.

مبارزه با كريستال باكتري BT بي توري

استاد دانشگاه ساري در پاسخ به اينكه اگر با اين شرايط باز هم كرم ساقه خوار به وجود آمد چه بايد كرد، يادآور شده بود در اين گام با مشاهده كرم ساقه خوار، مبارزه بيولوژيك ديگري با استفاده از باكتري BT انجام مي شود.
اميري گفته بود در اين حالت اسپور باكتري را با آب مخلوط كرده و به صورت سمپاشي بر روي مزارع برنج مي پاشند كه كرم ساقه خوار با مصرف اين باكتري پارازيته شده و از بين مي رود.
وي در تشريح عملكرد باكتري BT خاطرنشان كرده كه اين باكتري در محيط قليايي شروع به تكثير مي كند بنابراين در معده لاروها منتشر شده و باعث از بين رفت آفت مي شود؛ اين در شرايطي است كه اين باكتري در انسان و دام به دليل داشتن معده اسيدي از بين رفته و قدرت تكثير نخواهد داشت.
عضو هيئت علمي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري مراحل مبارزه بيولوژيك با كرم ساقه خوار برنج را بسيار موثر و كم هزينه تر از سموم شيميايي برشمرد و تاكيد كرده كه اگر در مزرعه پس از مراحل بيولوژيك وجود آفت معرض شد نهايتا با استفاده از سموم كم‌اثر مي توان اين نقيصه را مرتفع كرد.