به گزارش پايگاه خبري وزارت راه و شهرسازي، بررسي وقوع زلزله‌هاي سترگ چند دهه اخير ايران زمين نشان مي‌دهد كه خوشبختانه در كلان شهرها و يا در حواشي آنها زلزله‌هاي مهيبي رخ نداده است و وقوع حوادث لرزه‌اي مانند ورزقان و ازگله كرمانشاه نهيب واضحي است كه در مورد ريسك زلزله به خصوص در كلانشهرها بسيار هوشيار باشيم. به همين مناسبت، با نگاهي به وضعيت بافتهاي فرسوده و برج هاي ساختماني در كلانشهر تهران، ميزان خطرپذيري لرزه اي را در تهران با صاحبنظران اين عرصه به واكاوي كرده ايم كه نتايج مطالعات مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در اين رابطه تشريح شده است.
محمد شكرچي زاده رئيس مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي در رابطه با بافت هاي فرسوده و ساختمان هاي بلندمرتبه و ريسك لرزه اي آنها به خبرنگار پايگاه خبري وزارت راه و شهرسازي، گفت: اين بافت‌ها، گونه هاي قديمي و فاقد استحكام، تاريخي و سكونتگاه هاي غير رسمي را در بر مي‌گيرد. بر اساس آمار ۱۳۹۵، مساحت شهر تهران حدود ۶۲۱۰۰ هكتار و جمعيت آن بالاي ۸ ميليون نفر برآورد شده است.
به گفته رئيس مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي، تعداد واحدهاي مسكوني شهر تهران در حال حاضر اندكي بيش از ۲ ميليون و ۵۰۰ هزار واحد تخمين زده مي شود. از مجموع مساحت شهري تهران، ۳۲۶۸ هكتار آن طبق تعريف شورايعالي شهرسازي و معماري، به بافت فرسوده تعلق مي گيرد كه تقريبا ۵ درصد مساحت شهري را در بر مي گيرد.
همچنين در اين مساحت حدود ۱۵ درصد مردم شهر تهران زندگي مي كنند، جمعيت ساكن اين بافت حدود ۱ ميليون و ۲۵۰ هزار نفر مي باشد كه در ۲۶۲ هزار واحد مسكوني واقع در بافت فرسوده زندگي مي كنند. علاوه بر بافت فرسوده، بر اساس آمارهاي موجود، حدود ۱۵ هزار هكتار بافت ناكارآمد در كلانشهر تهران وجود دارد كه جمعيت ساكن در آن بالغ بر ۲ ميليون و ۹۰۰ هزار نفر مي باشند كه در بيش از ۶۳۵ هزار واحد مسكوني سكني گزيده اند.
اين مقام مسئول با تاكيد بر اين مطلب كه مبناي شناسايي بافتهاي فرسوده، بلوك‌هاي شهري هستند، خاطرنشان كرده است: بلوك ناپايدار، بلوكي است كه حداقل ۵۰ درصد بناهاي آن از نظر سازه اي غيرمقاوم باشد. بلوك نفوذناپذير، بلوكي است كه حداقل ۵۰ درصد عرض معابر آن كمتر از ۶ متر است و بلوك ريزدانه، بلوكي است كه حداقل ۵۰ درصد قطعات (پلاك ها) آن داراي مساحتي كمتر از ۲۰۰ مترمربع است.
به گفته شكرچي زاده، بافتهاي فرسوده مصوب، بلوك هاي شهري هستند كه داراي سه شرط فوق باشند.
بنا بر اين گزارش و بر اساس اعلام مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي، ريزدانگي اين بافت ها، استحكام ناكافي ساختمان ها و موقعيت قرار گيري درصد عمده اي از مساحت اين بافت ها كه در زمين هايي با خاك نرم و يا در دامنه هاي پرشيب واقع شده اند، موجب افزايش ميزان آسيب پذيري و ريسك زلزله در شهر تهران شده است. در بهترين شرايط در اثر وقوع زمين لرزه با بزرگي ۷ تا ۷.۳ در تهران و يا حواشي نزديك آن تصور مي رود كه حدود نيمي از ساختمان هاي واقع در بافت هاي فرسوده شهر، تخريب گردد و اين امر، به تنهائي، دلالت كافي بر ريسك بالاي لرزه اي كلانشهر تهران دارد.
رئيس مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي همچنين اعلام كرد: علاوه محله هائي مانند دارآباد، گلاب دره، فرحزاد، تجريش، قيطريه، دربند و حصارك كه دربردارنده مساحت بيشتري از بافت هاي فرسوده هستند، بر روي حريم گسل هاي اصلي شهر تهران نيز قرار گرفته اند و از اين لحاظ در اين محله ها، ريسك زلزله بمراتب فزونتر است.
تشريح وضعيت ساختمان هاي بلند مرتبه در بافت هاي فرسوده
در ادامه اين گفتگو، علي بيت‌اللهي مدير بخش زلزله و عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي با اعلام اينكه وضعيت ساختمان‌هاي بلندمرتبه (ساختمان‌هاي با تعداد طبقات ۱۲ و بيشتر از آن) از نظر آسيب‌پذيري لرزه‌اي در وضعيت نامناسبي قرار دارد، گفت: حدود ۹۸۰ پرونده براي ساختمان هاي بلند مرتبه تهران بر اساس آخرين آمار در دسترس وجود دارد. از آن ميان، حدود ۳۶۵ پرونده در مرحله خاكبرداري، اسكلت و شروع كار بوده (اين آمار مربط به اوايل سال ۱۳۹۵ مي باشد) و حدود ۶۱۵ برج مورد استفاده هستند. از ميان ساختمان هاي بلند مرتبه موجود ۲۴ ساختمان بلند مرتبه قديمي و مابقي اغلب بعد از سال ۱۳۷۲ احداث شده اند.
دبير كارگروه ملي مخاطرات زلزله، لغزش لايه هاي زمين، ابنيه، ساختمان و شهرسازي ادامه داد:حدود ۲۴۴ ساختمان مرتفع فاقد اطلاعات لازم و داراي پرونده هاي مخدوش هستند. درصد عمده اي از اين ساختمان ها در مناطق ۱ و در جايگاه دوم در منطقه ۲۲ واقع گرديده اند. در نمودار زير پراكنش ساختمان هاي بلند مرتبه در مناطق ۲۲ گانه شهري تهران نشان داده شده است.
نمودار توزيع تعداد پرونده هاي ساختمان هاي بلند مرتبه در مناطق ۲۲ گانه شهر تهران
به گفته اين محقق، نكته مهم در مورد ريسك لرزه اي اين ساختمان هاي بلند مرتبه اين است كه درصد بالائي از اين ساختمان ها در حريم گسل هاي اصلي شهر تهران واقع شده اند.
وي همچنين هشدار داد: تعداد ۱۰۱ پرونده برج هاي تهران بر اساس آمار موجود بر روي حريم گسل هاي اصلي، تعداد ۵۵ پرونده ساختمان بلند مرتبه در حريم گسل هاي متوسط و ۱۶ پرونده در حريم گسل هاي فرعي هستند. ۳ برج در معابر ۶ متري، ۲۴ برج در معابر ۶ تا ۱۰ متري و ۲۵۱ پرونده در معابر به پهناي ۱۰ تا ۱۲ متري واقع گرديده اند. نقش معابر در امداد رساني ها و تخليه اضطراري نيز بر همگان روشن است.
به گفته بيت اللهي، با نگاهي فقط به دو نوع از عارضه هاي مهم شهري، يعني بافت فرسوده و ساختمان هاي بلند مرتبه، مي توان اذعان نمود كه ريسك زلزله در كلانشهر تهران بمراتب بالا و ميزان خسارت ها و تلفات جاني در صورت وقوع زلزله بزرگ در آن بسيار قابل ملاحظه خواهد بود. براين اساس است كه متخصصان زلزله، كارشناسان حوزه تحليل ريسك و مديريت بحران تاكيد جدي دارند كه بايد روي زلزله تهران، تمركز خاص و مستمر و جدي وجود داشته باشد. امري كه مشاهده روندهاي جاري نشان مي دهد كه داراي فرم نوساني بوده و بازاي شرايط زماني، شكل مستمر و پيوسته‌اي را نشان نمي‌دهد كه توقع مي‌رود بسيار جدي‌تر از اين، به اين ابرچالش شهر تهران توجه شود.
وي در ادامه گفتگو در بيان پيشنهادات خود از وزير راه و شهرسازي، اعلام كرد: به دليل اهميت موضوع، درخواست مي‌شود تا وزارت راه و شهرسازي در امر نظارت عاليه، تدوين معيارهاي شهرسازي بر مبناي ريسك، بازنگري طرح‌هاي تفصيلي شهري بر اساس خطر زلزله و مكانيابي شهرك‌ها و مراكز جمعيتي و نيز احداث پروژه‌هاي بزرگ عمراني توجه بيشتري را داشته باشد.
مدير بخش زلزله مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي همچنين افزود: آمار خسارت و آسيب‌پذيري‌هاي زمين‌لرزه كرمانشاه مويد اين مطلب است كه بايد به اثرات اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي در زمينه توجه به امر كاهش ريسك حساسيت داشته باشيم و به آن توجه بيش از گذشته نشان دهيم.