همين مساله موجب شد تا ايسنا به سراغ عباس سروش - معاون وزير نيرو در امور آب و آبفا - برود و اين مساله را در ابعاد مختلف مورد ارزيابي قرار دهد.
وي در ابتدا به توضيح شرايط فعلي منابع آبي در شهر ها و روستاها پرداخت و گفت: آب شرب در شهرها و روستاها توسط آب زيرزميني و سطحي تأمين مي‌شود. به طور كلي در سطح كشور ۵۹.۵ درصد از مصارف آب شرب از آب هاي زيرزميني و ۴۰.۵ درصد از آب سطحي تأمين مي‌شود.
به گفته معاون آب و آبفاي وزير نيرو، اگر اين را به تفكيك شهر و روستا بگوييم در روستاها برداشت از آب سطحي بسيار كم است؛ به گونه‌اي كه تنها ۱۳ درصد از آب سطحي برداشت مي‌شود و از آب زيرزميني ۸۷ درصد برداشت صورت مي‌گيرد، اما در شهرها اين عدد متفاوت است؛ چراكه ميزان برداشت از آب‌هاي سطحي ۴۸ درصد و از آب‌هاي زيرزميني ۵۲ درصد است.
آب توليدي كشور هفت ميليارد و ۹۰۰ ميليون مترمكعب است
سروش با بيان اينكه اين مسئله بدين معناست كه برداشت از آب‌هاي زيرزميني هم در حوزه شهري و هم در حوزه زيرزميني غالب است، تأكيد كرد: كل آب توليدي براي تأمين آب شرب در سطح كشور حدود هفت ميليارد و ۹۰۰ ميليون مترمكعب است كه از اين ميزان حدود چهار ميليارد و ۷۰۰ ميليون مترمكعب از آب زيرزميني و سه ميليارد و ۲۰۰ ميليون مترمكعب از آب سطحي تأمين مي‌شود.
به گفته وي، براي تأمين آب شرب روستاها تنها ۱۹۹ ميليون مترمكعب آب از منابع آب سطحي تأمين مي‌شود و بايد گفت كه آب سطحي كه تحت تأثير آب باران است، بيشتر براي تأمين آب شرب شهرها استفاده مي‌شود.
بارندگي ها در سراشيبي
معاون آب و آبفاي وزير نيرو با اشاره به شرايط بارندگي‌ها در كشور گفت: متوسط ۴۹ ساله بارندگي حدود ۲۵۰ ميلي‌متر و متوسط ۱۰ ساله اخير آن حدود ۲۱۷ ميلي‌متر است. علاوه بر اين، ميزان كل مصرف آب، از اوايل دهه ۶۰، از حدود ۶۰ ميليارد مترمكعب به حدود ۱۰۰ ميليارد رسيده‌است. درخصوص منابع آب زيرزميني نيز در طول ۵۰ سال گذشته، حدود ۱۲۶ ميليارد مترمكعب كسري مخزن داشته‌ايم و اين امر نشان مي‌دهد كه از آب‌زيرزميني بيش از ظرفيت استفاده شده و منبع جديد ديگري نيز جايگزين آن نشده است.
سروش تأكيد كرد: با بررسي‌هاي صورت گرفته، متوجه شده‌ايم كه عمده اين مسئله، به دليل كمبود بارندگي‌ها نبوده بلكه درصد زيادي از اين اتفاقات، به دليل برداشت‌هاي بيش از ظرفيت تجديدشوندگي اين منابع است كه در طول سال‌هاي گذشته رخ داده است و نتيجه اين مسئله همان شده، كه ريزگردها هر سال به عنوان يك واقعيت تلخ در كشور ما خودنمايي مي‌كنند.
وي با بيان اينكه در ۱۰ سال اخير بارندگي‌ها كاهش محسوسي پيدا كرده است، عنوان كرد: طي اين سال‌ها هرگز بارندگي بالاي متوسط درازمدت (۴۹ ساله) را تجربه نكرده‌ايم، به همين دليل ما در وزارت نيرو پذيرفته‌ايم كه چيزي به عنوان خشكسالي وجود ندارد، چرا كه خشكسالي به اين معناست كه ممكن است يك سال خشكسالي و يك سال ترسالي باشد، اما در حال حاضر پذيرفته‌ايم كه با كم آبي طولاني مدت مواجه هستيم و به دليل مجموعه شرايط تغييرات اقليمي اين مسئله به وجود آمده است.
به گفته معاون آب و آبفاي وزير نيرو، اين مسئله در خيلي از كشورهاي دنيا نيز به وقوع پيوسته است به گونه‌اي كه اسپانيا، مراكش، مصر، سوريه، عراق، افغانستان، هند كه در يك مدار جغرافيايي با ايران قرار دارند، با همين شرايط مواجه هستند و ما فكر مي‌كنيم كه كليد سازگاري با اين شرايط، در درجه اول به مديريت مصرف مربوط مي‌شود.
لزوم مديريت مصرف در بخش كشاورزي
وي با بيان اينكه بخش كشاورزي حدود ۸۸ تا ۹۰ درصد از آب مصرفي كشور را به خود اختصاص داده است، گفت: اين عدد در دنيا حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد است. لذا لازم است درخصوص آب كشاورزي به سمت مصرف و تقاضاي كمتر پيش برويم. براي اين امر هم يكي از ضروري‌ترين اقدامات، تغيير الگوي كشت متناسب با شرايط اقليمي مي‌باشد كه البته اين مسئله مربوط به وزارت جهادكشاورزي است كه خوشبختانه تعامل خوبي نيز با ما دارد.
معاون آب و آبفاي وزير نيرو با بيان اينكه ظرف ۵۰ سال گذشته، دماي كشور بين ۱.۸ تا ۲ درجه سلسيوس افزايش يافته است، عنوان كرد: اين تغييرات، به معناي تبخير و مصرف آب بيشتر است. علاوه بر اين الگوهاي بارش نيز متفاوت شده به گونه‌اي كه بارش‌ها از برف به باران، و از باران‌هاي ملايم و مكرر، به بارش‌هاي شديد و كوتاه مدت تغيير پيدا كرده است.
به گفته سروش آب شهري با وجود اينكه ۹ درصد آب مصرفي كشور را به‌خود اختصاص داده‌است، اما براي تأمين آن هزينه زيادي مصرف مي‌شود و از طرفي كمبود آن نيز عوارض بيشتري دارد. چراكه به‌طور مثال مي‌توان طي يك سال، كشت را در بخشي از مزارع كشاورزي تعطيل كرد، اما نمي‌توان بدون آب شرب به زندگي ادامه داد. در بخش صنعت نيز ميزان آب مصرفي ۲.۸ درصد است، اما كيفيت پسابي كه مي‌دهد نسبت به كيفيت پساب كشاورزي و خانگي بدتر است كه باعث آلودگي منابع آب مي‌شود.
وي با بيان اينكه در تهران حدود ۲ برابر متوسط كشور مصرف سرانه آب شرب داريم، عنوان كرد: در حال حاضر علي‌رغم بارندگي‌ها در پايتخت، نسبت به درازمدت ۱۵ درصد كاهش بارندگي داريم كه اين عدد نسبت به سال قبل ۳۴ درصد است. لذا لازم است روي مسئله فرهنگ‌سازي تمركز بيشتري صورت گيرد تا مردم به اين نتيجه برسند كه آب براي خودشان و آيندگان آنها است و بايد بايد در حفظ و صيانت از آن اقدامات لازم را انجام دهند.
۴۴ درصد جمعيت كشور بدون تنش آبي
وي درخصوص تأمين آب شرب براي فصل تابستان نيز گفت: به طور كلي وضعيت كشور به سه دسته تنش آبي و بدون تنش تقسيم مي‌شود به اين ترتيب كه اگر ميزان تأمين با مصرف يكي باشد، گفته مي‌شود تنشي وجود ندارد، اما اگر تا ۱۰ درصد ميزان منابع آبي به نسبت تقاضا (آب مورد نياز) كاهش داشته باشد، اصطلاحاً گفته مي‌شود كه آن منطقه در مرحله تنش زرد است و اگر اين اختلاف ۲۰ درصد باشد، تنش نارنجي و اگر بيش از ۲۰ درصد باشد، تنش قرمز ناميده مي‌شود.
معاون آب و آبفاي وزير نيرو تصريح كرد: در حال حاضر ۴۴ درصد جمعيت كشور بدون تنش آبي، ۱۷.۱ درصد درمحدوده تنش آبي زرد، ۱۱ درصد در محدوده تنش نارنجي و ۲۷.۹ درصد نيز در وضعيت تنش آبي قرمز قرار دارند.
وي با اشاره به توزيع جمعيت در شهرهاي مختلف، اظهار كرد: اگر بخواهيم اين عدد را براساس تعداد شهرها بگوييم بايد گفت تعداد شهرهايي كه داراي تنش آبي هستند زياد نيست. چراكه ۷۱.۱ درصد از شهرها (به لحاظ تعداد) هيچ تنش آبي ندارند، اما شهرهايي كه داراي تنش آبي هستند جمعيت آنها به گونه‌اي است كه ۶۶ درصد جمعيت شهرها را تشكيل مي‌دهند.
به گفته معاون آب و آبفاي وزير نيرو مجموعاً در سه محور زرد، نارنجي و قرمز از ۱۱۵۷ شهر، ۳۳۴ شهر تنش آبي دارند كه بيشتر آنها در محور زرد و قرمز قرار گرفته‌اند و كار شركت‌هاي آب و فاضلاب اين است كه اين شرايط را در فصل تابستان مديريت كنند كه البته براي اين مسئله نيز راهكارهايي درنظر گرفته شده است.
شهر هاي داراي تنش آبي كدامند؟
سروش با اشاره به شهرهايي كه بيشترين تنش آبي براي آنها پيش‌بيني شده است، گفت: شهرهايي نظير؛ بندرعباس، بوشهر، شيراز، كرمان، مشهد و تقريباً تمام شهرهاي استان اصفهان و يزد با اين مشكل مواجه هستند. البته وزارت نيرو براي مقابله با تنش آبي راهكارهاي كوتاه‌مدت، بلندمدت و ميان‌مدت را در نظر گرفته است.
وي اظهار كرد: در بخش كوتاه مدت، اقدامات اضطراري و فوري در نظر گرفته شده تا مديريت تقاضا و مصرف آب شرب صورت گيرد. در اين راستا اقداماتي نظير؛ مديريت فشار آب، افزايش ظرفيت تأمين و انتقال كه عمدتاً به وسيله چاه‌ها صورت مي‌گيرد، مورد توجه قرار گرفته است.
معاون آب و آبفاي وزير نيرو تصريح كرد: البته در اين ميان سياست وزارت نيرو اين است كه كيفيت آب كاهش نيابد و آب سالم دراختيار مردم قرار گيرد، چرا كه هدف وزارت نيرو تأمين نياز مشتركان با آب سالم است. همچنين فرهنگ‌سازي در اين ميان نقش مهمي دارد كه در اين راستا در هفته‌هاي گذشته جلساتي را با مديران و رييس صدا و سيما داشتيم تا بتوانيم از طريق رسانه‌ي ملي، ضمن اطلاع‌رساني مؤثر، در زمينه مديريت مصرف و حفاظت و صيانت از منابع آب فرهنگ‌سازي كنيم.
جداسازي فضاي سبز از آب شرب در دستور كار وزارت نيرو
سروش ادامه داد: يكي ديگر از اقدامات كوتاه‌مدت، جداسازي فضاي سبز از آب شرب است. به همين دليل در بسياري از شهرها اعلام كرده‌ايم كه از آب لوله‌كشي براي فضاي سبز استفاده نكنند كه البته اين موضوع براي سازگاري با كم‌آبي و خشكسالي، در دنيا نيز مرسوم است. اصطلاحي وجود دارد با عنوان چمن قهوه‌اي، يعني در زمان كم‌آبي، چمن بايد بسوزد چرا كه نمي‌توان به مردم گفت كه آب نداريم اما فضاي سبز خوبي در شهر وجود داشته باشد.
وي با بيان اينكه سالانه در كشور از محل شبكه توزيع آب شرب، ۱۲۲ ميليون مترمكعب آب براي آبياري فضاي سبز شهري استفاده مي‌شود، اظهار كرد: اگر در اين عدد صرفه‌جويي صورت گيرد، قطعاً مي‌تواند تأثير بسزايي در تأمين آب شرب داشته‌باشد.
اصلاح تعرفه و جريمه زير ذره بين وزارت نيرو
معاون آب و آبفاي وزير نيرو اصلاح تعرفه و جريمه را يكي ديگر از اقدامات وزارت نيرو دانست و افزود: اين مسئله موضوعي است كه در وزارت نيرو به آن توجه مي‌شود به گونه‌اي كه در مصوبه هيئت وزيران درخصوص سازگاري با كم‌آبي مصوب شده تعرفه آب شرب براي مصرف‌كنندگان بيش از الگوي استاندارد، به صورت تصاعدي و پلكاني افزايش يابد كه افزايش هفت درصدي نيز هيئت وزيران مورد تصويب قرار گرفته‌است.
سروش با تأكيد به اين مسئله كه ممكن است اين امر در كوتاه مدت تأثيرگذار نباشد، عنوان نمود: البته مبلغ در نظر گرفته شده زياد نيست اما هدف اين بوده تا اين پيغام را به مردم بدهيم كه يكي از عوارض مصرف زياد آب اين است كه بايد آب گرانتري را خريداري كنند. چرا كه بنده اعتقاد دارم با اخذ جرايم بازدارنده مي‌توان مشتركين پرمصرف را به كاهش مصرف واداشت.
وي با تأكيد به اين مسئله كه قيمت بايد به تدريج واقعي شود، عنوان كرد: گرچه قيمت آب به نسبت قيمت واقعي بسيار پايين است اما بايد به درآمدهاي مردم نيز توجه شود. لذا بنده معتقد به اصلاح الگوي مصرف هستم يعني كساني كه آب بيشتري مصرف مي‌كنند، هزينه بيشتري را پرداخت كنند و مشتركاني كه به صورت عادي مصرف مي‌كنند حداقل قيمت را بپردازند.
توزيع تجهيزات كاهنده مصرف، به صورت ارزان و قسطي
معاون آب و آبفاي وزير نيرو با بيان اينكه توزيع تجهيزات كاهنده مصرف، به صورت ارزان و قسطي، نيز يكي ديگر از اقدامات كوتاه مدت تعريف شده در وزارت نيرو است، عنوان كرد: درخصوص راهكارهاي ميان مدت بايد اعلام كرد كه اقداماتي همچون تكميل طرح‌هاي تأمين آب در دستور كار است كه تاكنون شروع شده و به محض اخذ بودجه به اتمام خواهد رسيد. به طور مثال در حوضه آبريز زاينده‌رود در استان اصفهان يكسري خطوط لوله تكميل نشده داريم كه بايد تكميل شود.
نوسازي شبكه آب به شرط تخصيص اعتبار
سروش درخصوص راهكارهاي بلندمدت وزارت نيرو نيز گفت: يكي از اقدامات اين است كه شبكه‌ها را به خاطر قديمي بودن و در جهت كاهش هدررفت آب، به تدريج با تخصيص اعتبار نوسازي كنيم. چراكه در حال حاضر حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد آب به حساب نيامده داريم كه بخش قابل توجهي از آن مربوط به هدررفت است.
تفكيك آب شرب و بهداشتي نيازمند تعريف استاندارد
وي با اشاره به تفكيك آب شرب و بهداشتي نيز گفت: اين طرح در دو شهر آغاز شده، اما سياست وزارت نيرو اين است كه با احتياط بيشتري براي اين مهم گام بردارد چرا كه بايد استانداردهاي محكمي براي آب بهداشتي و غيرشرب در نظر گرفته شود، بنابراين ابتدا بايد استاندارد تعريف شود و اگر اين مسئله را بخواهيم به تمام استان‌ها تعميم دهيم، بايد به اين مسئله توجه كنيم كه آب كيفيت حداقلي را برخوردار باشد.
معاون آب و آبفاي وزير نيرو ادامه داد: البته جدا كردن آب شرب از آب بهداشتي هزينه‌هايي را در بر دارد كه بايد به اين موضوع توجه شود. به طور كلي بايد گفت كه اين مسئله شدني است، به شرط اينكه ابتدا استاندارد تعيين شود، بعد از آن محاسبات مالي براي هر استان صورت گيرد و نهايتاً اين موضوع در استان‌ها اجرايي شود. ولي ذكر اين نكته نيز ضروري است كه اين طرح را نمي‌توان به عنوان يك قاعده كلي براي استان‌ها اجرايي كرد و ممكن است در شهرهاي كوچك انجام چنين كاري به‌صرفه نباشد.
اقدام وزارت نيرو در حوزه آب ژرف
سروش درخصوص اقدامات صورت گرفته در حوزه آب ژرف نيز گفت: يك چاه اكتشافي در استان سيستان و بلوچستان احداث شده كه تاكنون حدود ۱۰۰۰ متر عمق حفاري بوده و انتظار مي‌رود بعد از ۵۰۰ متر ديگر به آب برسد. اما باتوجه به اينكه اين طرح‌ها هزينه‌بر هستند و توقع نيز ايجاد مي‌كنند، لازم است ابتدا در يك پايلوت اجرايي شده و پس از بررسي همه جانبه ابعاد برداشت اين منابع، درخصوص استفاده از اين منابع تصميم‌گيري كرد.
راه كار برون رفت از تنش آبي تابستان
وي با بيان اينكه در تابستان در واقع براي اينكه مصرف آب را كنترل كنيم، بايد تا آنجايي كه مي‌توانيم در كوتاه‌مدت از هدررفت آب در شبكه توزيع آب جلوگيري كرده و يك الگوي مصرف استاندارد در شرايط كم‌آبي داشته باشيم. عنوان كرد:علاوه بر اين تركيبي از كارهاي فرهنگي و بازي با تعرفه‌هاي فراتر از الگوي مصرف بايد انجام پذيريد تا بتوان گفت مي‌توانيم بي‌آبي را دور بزنيم.
معاون آب و آبفاي وزير نيرو ادامه داد: علاوه بر اينكه لازم است انشعاب‌هاي پرمصرف را شناسايي كنيم و با اخطار و جرائم سنگين شرايط را مديريت كنيم، ازسوي ديگر بايد به اين موضوع نيز توجه كرد كه در مديريت مصرف گاهي اوقات اگر شرايط تنش‌زا باشد، با كم كردن فشار مي‌توان مصرف را كاهش داد و با تعويض كنتورهاي فرسوده نيز مصرف را مديريت كرد لذا بايد به اين مسائل نيز توجه شود.
سروش اظهار كرد: وزارت نيرو در راستاي سازگاري با كم‌آبي، اقدامات پيشگيرانه‌اي را در جهت كاهش هزينه‌ها و تطبيق با شرايط تغيير اقليم درنظر گرفته است و به دنبال آن است تا درك كافي از وضعيت تغيير اقليم و پيش‌بيني شرايط منابع آب ناشي از آن پيدا كند تا بتواند براساس آن (اينكه رژيم بارش چه تغييراتي خواهد كرد)، برنامه‌ريزي‌هاي لازم را انجام دهد.
انتهاي پيام