اين آمار نشان مي دهد بايد از سال ها پيش براي كاهش تلفات و خسارات اين حوادث فكر اساسي مي شد زيرا همواره كشور ما با حوادث مختلف طبيعي روبرو بوده و علوم زمين شناسي نيز از زمان هاي دور بر آن صحه گذاشته است.
هميشه تخريب و خراب كردن، خيلي راحت تر از ساختن است و وقت و هزينه كمتري نيز صرف آن مي شود. زمان تخريب يك ساختمان با متراژ حدود 100 متر شايد كمتر از يك هفته باشد اما ساختن آن به بيش از يكسال زمان مي برد.
حوادث طبيعي مثل زلزله زمان تخريب يك ساختمان را به چند ثانيه كاهش مي دهد اما ساختن آن همانطور كه گفته شد به بيش از يك سال زمان مي برد و جدا از هزينه ها، همين ساختمان هاي نامقاوم، تلفات جبران ناپذير جاني نيز به همراه دارد.
با اينحال خسارات اين حوادث، فقط مالي و جاني نيست بلكه ممكن است افرادي نيز معلول شوند كه هزينه هاي سنگيني به سيستم درمان جامعه و خانواده تحميل مي كند.
وقتي همه اين خسارات مالي، جاني و همچنين درمان برآورد شود، خواهيم ديد كه اگر ساختمان هاي فرسوده و نامقاوم در مقابل حوادث طبيعي، قبل از وقوع اين حادثه ها، بازسازي و نوسازي مي شد، به مراتب هزينه ها و تلفات جاني كاهش مي يافت.
ما نمونه هاي زيادي از اين دست حوادث در جهان داريم كه با بكارگيري همين اصول يعني مقاوم سازي ساختمان ها در مقابل حوادث طبيعي، خسارات را به ميزان زيادي كاهش داده و يا حداقل خسارات جاني نداشته اند.
در بحث كاهش خسارات زلزله هر چند آموزش هاي چگونگي حفاظت از خود، مي تواند ميزان تلفات را كاهش دهد اما اين آموزش ها نمي تواند تاثير زيادي در كاهش زياد خسارات جاني داشته باشد.
وقتي ساختمان نامقاوم و فرسوده باشد فرد هر چقدر هم چابك و آماده باشد زمان كمي براي حضور در مكان امن پيدا مي كند. اين فرد در هنگام وقوع حادثه البته اگر در وضعيت بيداري باشد، فرصت چندثانيه اي براي پناه گرفتن خواهد داشت كه در خيلي مواقع كافي نيست و دستكم مصدوم خواهد شد.
با اينحال اگر همين فرد در اين لحظه بخواهد به سمت اعضاي خانواده خود براي كمك حركت كند، شرايط نجات خود و ديگران دشوارتر مي شود در حالي كه تكان هاي زلزله با قدرت 7 ريشتر يا كمتر مي تواند تعادل انسان را در اين زمان با مشكل روبرو كند.
در اين شرايط هيچ يك از كودكان، بيماران و سالمندان امكان زنده ماندن ندارند و همين مساله تلفات را چند برابر مي كند.
نتيجه گرفته مي شود كه با وجود ساختمان هاي نامقاوم، حتي آموزش هاي فراگير هم نمي تواند تاثير معناداري در كاهش تلفات داشته باشد، بنابر اين چاره كار مقاوم سازي ساختمان ها است.
جامعه ما در بحث مقاوم سازي ساختمان ها از سرعت قابل قبولي برخوردار نيست و معمولا پس از وقوع حادثه اي، به فكر مقاوم سازي مي افتيم و پس از مدتي همه چيز به فراموشي سپرده مي شود كه نمونه هاي آن را در دهه هاي گذشته بارها ديده ايم.
مناطق مختلف و پرجمعيت ايران روي گسل هاي زلزله قرار دارد كه بسيار مخرب هستند، اگر هر كدام از اينها فعال شوند تلفات جاني و خسارات مالي فراواني برجا خواهد گذاشت.
براي پيشگيري و كاهش ريشه اي اين تلفات، فقط مقاوم سازي ساختمان ها چاره كار است و عقل سليم نيز حكم مي كند كه بيشتر روي اين موضوع متمركز شويم.
ايران همانطور كه گفته شد فقط با پديده زلزله روبرو نيست بلكه با سيل، رانش زمين، گردباد، بهمن، طوفان، تگرگ، رعد و برق، خشكشالي و دهها پديده ديگر نيز دسته و پنجه نرم مي كند كه هر سال با چند مورد آن البته با تلفات و خسارات هاي متفاوت و زياد مواجه است.
در زمان حاضر سازمان هاي امدادي مثل جمعيت هلال احمر، ستاد بحران كميته امداد و... در كشور زياد داريم كه شايد دستكم از اين منظر كشور ما در منطقه و حتي جهان در رتبه نخست قرار داشته باشد اما هنوز سازمان و دستگاه مشخصي كه براي مقاوم سازي ساختمان هاي مناطق كشور پيش بيني شده باشد، وجود ندارد.
تمركز بيشتر روي سازمان هاي امداد و نجات به جاي اهميت دادن بيشتر به بحث مقاوم سازي، اين موضوع را در ذهن تداعي مي كند كه ما منتظر حادثه اي هستيم تا امدادرساني كنيم.
شايد يكي از دستگاه هاي كشور كه در موضوع مقاوم سازي ساختمان نسبت به ساير دستگاه هاي كشور منسجم تر و موفق تر عمل كرده، آموزش و پرورش باشد. جامعه ما براي سامان دادن به بحث مقاوم سازي به مدلي مثل آموزش و پرورش نياز دارد با اين تفاوت كه بايد گسترده تر و جدي تر از اين مدل به مقاوم سازي ساختمان ها اقدام كند.
مدارس كشور معدود و براساس آمار، 120 هزار واحد فعال دارد در حالي كه ساختمان هاي كل كشور به ميليون ها باب مي رسد بنابراين براي مقاوم سازي اين ساختمان ها نياز به تشكيلات بسيار گسترده تر و همت مضاعف است.
زلزله 7،3 ريشتري اخير كرمانشاه تاكنون 620 كشته داشته در حالي كه اين زلزله اگر در شهرهاي پرجمعيت روي مي داد بطور قطع خسارات جاني و مالي به مراتب بيشتر به همراه داشت.
براي پيشگيري از كاهش تلفات جاني و مالي زلزله نياز به رفع ريشه اي اين مساله داريم و در بحث زلزله، مقاوم سازي ريشه حل اين مساله است.
در مساله وقوع زلزله هيچكس را نمي توان مقصر دانست اما مي توان نسبت به كوتاهي در مقاوم سازي ساختمان ها، افراد و دستگاه هاي مربوطه را مورد بازخواست قرار داد.
همانطوري كه نيروهاي امداد و نجات و سربازان وظيفه در بحث كمك به حادثه ديدگان وارد مي شوند مي توان از آنان در بحث مقاوم سازي نيز بهره برد.
مردم ايران در كمك رساني به حادثه ديدگان همواره گوي سبقت را از ديگر ملل ربوده اند و بطور قطع چنانچه ضرورتي در اين زمينه احساس كنند، در مسير مقاوم سازي ساختمان ها با اهداي كمك هاي مالي و غير مالي نيز دريغ نخواهند كرد البته حركت در اين مسير مستلزم اطلاع رساني و فرهنگ سازي است.
مقاوم سازي ساختمان هاي كشور به يك عزم ملي و كار جهادي نيازمند است و كاهش شمار جان باختگان از هر كار و فعاليتي ضروري تر است و بايد براي كاهش هزينه ها و تلفات به اين سمت حركت كنيم.
 

علي حبيبي *ايرنا