يك كارشناس انرژي گفت: جايگزيني LPG گاز مايع فشرده به جاي گازوئيل در اتوبوسها صرفه اقتصادي و مزاياي محيط زيستي به همراه دارد و حتي شخص وزير نفت نيز اذعان كرده است كه استفاده از اين گاز در اتوبوسها هزينه را نصف مي‌كند.
به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري فارس، پس از احياي مجدد سهميه‌بندي بنزين در آبان‌ماه سال گذشته، يكي از اقدامات سنجيده وزارت نفت، پيگيري مجدد براي جايگزيني گاز طبيعي فشرده CNG به جاي بنزين در سوخت خودروها بود. در اين راستا وزارت نفت تصميم گرفت كه با اعطاي وام بلاعوض، يك ميليون و 464 هزار خودروي عمومي را CNGسوز كند تا بدين صورت هم از ظرفيت توليد گاز ميادين پارس جنوبي استفاده شود و هم بنزين معادل آزاد شده با قيمت بيشتري صادر شده و درآمد ارزي دولت افزايش يابد.
در نتيجه اعمال اين سياست‌ها از آبان 98 تا كنون ميزان مصرف گاز CNG از روزانه 20 ميليون متر مكعب به حدود 24 ميليون متر مكعب رسيده است كه نشان از عزم دولت و وزارت نفت در استفاده از سوخت پاك CNG است.
در اين بين اما CNG تنها سوخت پاك موجود در كشور نيست كه قابليت جايگزيني بنزين در خودروها را داشته باشد. در حال حاضر آمار و ارقام نشان مي‌دهد كه ميزان توليد گاز مايع فشرده LPG در كشور به رقم سالانه 17 ميليون تن در سال رسيده است كه از اين مقدار حدود 6 ميليون تن آن صادر مي‌شود، 2 ميليون تن در بخش خانگي مصرف شده و مابقي 9 ميليون تن در خطوط لوله گاز طبيعي و فلرها (مشعل‌ها) سوزانده شده و به هدر مي‌رود.
هدر رفت سالانه 9 ميليون تن LPG در حالي است كه با توجه به تجربه كشورهاي دنيا مي‌توان از اين سوخت در خودروها استفاده كرد. با اين وجود وزارت نفت در سند چشم‌انداز 20 ساله سبد سوخت بخش حمل و نقل كشور تصميم به حذف LPG از سبد سوخت خودروها كرده است، اقدامي كه به اعتقاد كارشناسان باعث عدم‌النفع‌هاي زيادي به كشور خواهد شد.
در اين راستا براي بررسي دقيق‌تر موضوع استفاده از LPG به عنوان سوخت خودرو با جواد نوفرستي كارشناس نفت و انرژي به گفتگو نشستيم.
مشروح اين مصاحبه به شرح زير است:
* مزاياي جايگزيني LPG با گازوئيل در اتوبوسها
فارس: آيا افزودن LPG به سبد انرژي حمل و نقل كشور صرفه اقتصادي دارد؟
نوفرستي: من با مديران توزيع گاز مايع جلساتي داشتم و طرحهايي هم براي روستاهايي دورافتادهاي كه هيچ وقت قرار نيست گازرساني شوند و يا مكان‌هايي مانند گلخانه‌هاي واحدهاي صنعتي در مناطقي كه گازرساني نخواهند شد، وجود دارد كه براساس آن LPG جايگزين گازوئيل و نفت سفيد در اين مكان‌ها شود. اين كار هم از نظر اقتصادي به نفع دولت و بيت‌المال است و هم در كاهش آلودگي هوا موثر خواهد بود.
در همين راستا سال گذشته من از مسئولان شركت پالايش و پخش اين سوال را پرسيدم كه آيا از اين طرح كه بخش خصوصي مسئوليت توزيع خانه به خانه LPG را تضمين كند، استقبال مي‌كند؟ زيرا واقعيت امر اين است كه اين نوع جايگزيني در سوخت درآمد دولت را افزايش مي‌دهد و ما هم امكان صادرات انبوه LPG را هم نداريم. موضوع تحريم هم كه در جاي خود اثر منفي بر اين مساله گذاشته است.
بنابراين ما هرچه بتوانيم گاز (طبيعي، فشرده، مايع) را با سوخت مايع (نفت سفيد، گازوئيل، مازوت) در هر جايي از كشور جايگزين كنيم، مزيت اقتصادي و زيست‌محيطي بيشتري دارد. در نتيجه بنده با جايگزيني LPG به جاي گازوئيل در اتوبوسها موافق هستم. در بحث جايگزيني LPG با بنزين نكته بنده اين است كه به دليل مزيت‌هاي LPG اگر ما اين سوخت را براي خودروهاي شخصي نيز استفاده كنيم، رقيب CNG مي‌شود و طبيعتا همه مردم به سمت استفاده از LPG مي‌روند تا CNG. شما همين الان از هر راننده تاكسي بپرسيد LPG را ترجيح مي‌دهيد يا CNG را، قطعا مي‌گويد LPG.
در دهه هفتاد نيز كه دولت LPG را وارد سبد سوخت كرد، آنقدر از اين سوخت استقبال شد كه وزارت نفت نتوانست پاسخگوي نيازها باشد در نتيجه جايگزيني LPG با گازوئيل به نظر گزينه منطقي‌تري نسبت به جايگزيني با بنزين به نظر مي‌آيد و چالش‌هاي اجرايي كمتري نيز دارد.
در نتيجه با توجه به نكاتي كه گفتم پيشنهاد بنده جايگزيني LPG به جاي گازوئيل در اتوبوسها است، زيرا صرفه اقتصادي و مزاياي محيط زيستي اين طرح تثيبت شده است و حتي شخص وزير نفت نيز در مراسم امضاي قرارداد براي دوگانه‌سوز كردن يك ميليون و 464 هزار خودرو عمومي به اين موضوع اشاره كرده است كه استفاده از LPG در اتوبوسها هزينه‌ها را نصف مي‌كند. پس در اينجا اولويت با استفاده از LPG اتوبوسها است البته بايد از متخصصين فني نظرخواهي شود كه آيا LPG در كاميونها و خودروهاي سنگين هم قابل استفاده يا خير.
در جلسه‌اي كه مديران صنعت LPG داشتم، بحث بر سر اين بود كه بخش عمده رقم 2.1 ميليون تن مصرف داخلي LPG در خودروها استفاده مي‌شود. بنابراين اين نقد وارد است كه اگر وزارت نفت مي‌داند حداقل دو سوم از 2.1 ميليون تني كه به شركت‌هاي پخش گاز مايع مي‌دهد در خودروها مصرف مي‌شود و در عين حال برخي هم‌وطنان از جمله در سيستان و بلوچستان در صف گاز مايع هستند، چرا اقدامي براي پاسخگويي به نياز مردم و خودروها انجام نمي‌دهد؟
يعني بالاخره تكليف LPG را مشخص كند و سياستي را در پيش بگيرد كه بيشترين صرفه اقتصادي را براي كشور دارد، نه اينكه صورت مسئله را پاك كند. اين نوع گاز در خودروهاي قم و اطراف تهران بسيار مورد استفاده قرار مي‌گيرند كه بعضا در همين خصوص ما حوادثي را شاهد هستيم. با اين حال شركت ملي استاندارد و وزارت كشور كه از اين مسائل خبر دارند، اقدامي در جهت ضابطه‌مند كردن استفاده از LPG در خودروها نمي‌كنند.
*LPG سوخت ايمني است به شرطي كه مانند CNG طبق استاندارد استفاده شود
فارس: برخي منتقدان LPG معتقدند استفاده از اين سوخت در خودروها ايمن نيست. نظر شما در اين باره چيست؟
نوفرستي: استفاده از LPG در خودروها ناايمن نيست و هر كسي چنين مطلبي عنوان مي‌كند يا اطلاعات دقيقي ندارد و يا به خاطر دلايل ديگري مي‌خواهد از ورود LPG به سبد سوخت كشور جلوگيري كند. حوادثي كه در بحث مصرف LPG رخ مي‌دهد عمدتا در مكان‌هايي است كه به صورت غيرمجاز سوختگيري ميكنند و مردم هم فكر ميكنند اين تبديل سوخت خودرو كار ساده‌اي است و مي‌توانند حتي در پاركينگ خانه‌شان هم انجام دهند.
اتفاقا منشا حوادثي كه براي مخازن LPG اتفاق مي‌افتد به دليل اين نيست كه LPG ناايمن است. نه اتفاقا LPG ايمني كافي را دارد، به شرطي اينكه در مراكز استاندارد عمليات نصب و سوخت‌رساني به اين خودروها انجام شود. من يكبار شبانه براي بازديد از اين محل‌ها به خياباني در قم رفتم و شاهد بودم كه اين سوختگيري غيرمجاز با چه استقبالي هم همراه است.
به طور كلي واضح است كه مردم از سوخت LPG براي استفاده در خودرو استقبال ميكنند و حتي سال گذشته كه هنوز سهميه‌بندي بنزين مطرح نبود، بسياري از مالكان خودرو كپسول LPG را با كپسول CNG در خودروهايشان جايگزين مي‌كردند. بنابراين با وجود استقبال از LPG وقتي قرار اين سوخت را در خودروهاي گازوئيل‌سوز با اولويت اتوبوسها به كار بگيريم، بايد روندها را مشخص كنيم.
*چرا مردم از LPG به عنوان سوخت خودرو بيشتر از CNG استقبال ميكنند؟
فارس: شما در بخشي از صحبت‌هاي خود اشاره كرديد كه استقبال مردم از LPG بيشتر از CNG است. چرا اين گونه است؟
نوفرستي: دليل استقبال مردم از LPG نسبت به CNG هم بحث مزيت قيمتي، ميزان پيمايش و تاثير اين سوخت بر شتاب خودرو است ،اما شايد مهمترين دليل تجربه منفي استفاده از CNG در خودروهاي با پايه بنزين مربوط به هزينه سنگين ناشي از استهلاك موتور و سرسيلندر در خودروهاي CNGسوز باشد.
براي مثال بررسيها نشان مي‌دهد دارندگان محصولات ايرانخودرو بايد بابت استفاده از CNG به ازاي هر چهل هزار كيلومتر هزينه سنگيني بابت استهلاك سرسيلندر پرداخت كنند. بنابراين مالك خودرو با خود مي‌گويد كه درست است، قيمت CNG از بنزين كمتر است، اما من هر چند مدت يكبار بايد هزينه زيادي براي تعميرات پرداخت كنم كه اين هزينه شايد بيشتر از كل صرفه ناشي از استفاده از CNG تمام شود.
در همين راستا در پارك علم و فناوري قم با حمايت مهندس ستاري طرحي به نام «بهسوز گاز» ارائه شد كه مشكل فرسايش موتور و سرسيلندر خودروهاي CNGسوز را حل مي‌كند، اما تاكنون مورد توجه قرار نگرفته است. لذا من باور دارم بهينه‌سازي جايگاهي در كشور ما ندارد و صرفا شعار است، زيرا فعلا بنزين هست و تا زماني كه دچار بحران نشويم به فكر استفاده از طرح‌هاي بهينه‌سازي نمي‌افتيم.
در همين زمينه ما طرحي به شهرداري تهران در رابطه با تاكسي‌ها داديم كه با استفاده از طرحي كه در پارك علم و فناوري قم انجام شده، اشكال فني خودروها در بحث مصرف CNG رفع شود. همين كار را راننده مديرعامل سابق CNG شركت پالايش و پخش انجام داد و الان بدون نگراني از آسيب به موتور و سرسيلندر، فقط از CNG استفاده مي‌كند.
در حال حاضر چهار هزار راننده روي خودروهاي پركار جاده‌اي مانند نيسان و وانت اين طرح را اجرا كردند و ديگر مشكلي بابت استهلاك موتور و سرسيلندر ناشي مصرف CNG ندارند. در صورتي كه دولت از اين طرح حمايت كند، مي‌تواند سهميه‌بندي بنزين را نيز تعديل كند. حالا علت كه مردم به LPG بيشتر از CNG تمايل دارند اين است كه LPG اثر خورندگي موتور و سرسيلندر را ندارد و هزينه زيادي بر دوش صاحب خودرو نمي‌گذارد. به بيان ديگر دغدغه اصلي مالكين خودروهاي پايه بنزيني CNGسوز شده هزينه سنگيني است كه با مصرف CNG در موتور خودرو بر آنها تحميل مي‌شود.
*LPG و CNG مي‌توانند در كنار هم در سبد سوخت حمل و نقل استفاده شوند
فارس: به نظر شما در سبد سوخت كشور LPG و CNG چه جايگاهي بايد داشته باشند؟
نوفرستي: ما چند برابر توليد LPG، توليد گاز داريم كه متاسفانه اين گاز را به دليل ضعف در ديپلماسي انرژي نمي‌توانيم صادر كنيم. بنابراين نبايد طرحي بدهيم كه مصرف CNG را در خودروها كم كند. چون گازي كه دولت به بخش خودرو مي‌فروشد نسبت به گازي كه به بخش خانگي مي‌فروشد، چند برابر درآمد بيشتري دارد. گاز خودروها متر مكعبي حدود 500 تومان و گاز بخش خانگي 150 تومان فروخته مي‌شود.
اما توجه كنيد كه تمركز به توسعه فراگير CNG نبايد ما نسبت به سوخت باارزش LPG نيز غافل كند. يعني اتفاقا هنر سياستگذار اين است كه از هر دو سوخت LPG و CNG در جايگاه خود در سبد سوخت حمل‌ونقل استفاده كند و بدين صورت سبد سوخت كشور را تنوع بخشد و درآمد ارزي دولت را افزايش دهد و آلودگي‌هاي زيست محيطي را نيز كاهش دهد.
از سوي ديگر، از خرداد سال گذشته طبق مصوبه‌اي، قيمت CNG را 10 درصد افزايش دادند و گفتند اين مبلغ قرار است صرف ايمن‌سازي جايگاه‌ها، بازرسي‌هاي فني و ايمن‌سازي خودروها شود. اما بعد از يك سال و سه ماه كه مردم اين پول را پرداخت ميكنند، هنوز هيچ اتفاقي در اين زمينه رخ نداده است. اين در حالي است كه عمر مفيد برخي از اين مخازن در جايگاه‌ها گذشته است.
در حال حاضر در دنيا مخازن كامپوزيتي براي CNGسوز كردن خودروها توليد مي‌شود كه به هيچ عنوان امكان انفجار ندارند، اما مخازن فعلي فولادي هستند و امكان انفجار دارند. از اين رو مي‌توان براي ايمن‌سازي تانكرهاي حمل سوخت و مخازن خودروهاي بنزيني، LPG و CNG و مخازن جايگاه‌ها از پوشش كامپوزيت استفاده كرد. با اين كار جلو برخي نشتي‌ها مخازن فولادي هم گرفته مي‌شود. در حال حاضر از پوشش كامپوزيت براي خطوط انتقال نفت و گاز استفاده مي‌شود و مورد تاييد وزارت نفت هم است.
*وزارت نفت به سياست تنوع‌سازي سبد سوخت خودروها توجه كند
فارس: در پايان اگر نكته يا جمع‌بندي داريد بفرماييد.
نوفرستي: جمع‌بندي بحث بنده اين است كه بايد به سياست تنوع‌سازي سبد سوخت كشور در بخش حمل‌ونقل توجه شود. در اين راستا مي‌توان هم از CNG و هم LPG در سبد سوخت استفاده كرد، بدون اينكه تعارضي با هم داشته باشند. CNG بايد به عنوان يك سوخت فراگير استفاده شود درحاليكه از LPG بايد به عنوان جايگزين گازوئيل در اتوبوسها استفاده كرد. اتفاقا برخلاف برخي ادعاهايي كه مي‌شود جايگزيني LPG با گازوئيل هم صرفه اقتصادي بالايي دارد و هم به كاهش آلودگي هوا كمك مي‌كند. اين موضوع را خود آقاي زنگنه نيز تصديق كرده‌اند.
دلايل عدم استقبال مردم از CNG نيز به خاطر هزينه‌هاي سنگيني است كه بابت استهلاك موتور و سرسيلندر بايد بپردازند و تا وقتي اين مشكل حل نشود، همچنان مردم نگاه مثبتي به استفاده از CNG ندارند. از طرفي هم سوخت CNG و هم LPG استانداردهاي تعريف شده‌اي براي ايمني دارند كه در صورت رعايت آنها ما شاهد حوادث غيرمترقبه در اين حوزه نخواهيم بود.
بنده اميدوارم با توجه به اينكه هم‌اكنون جاي LPG در سبد سوخت كشور خالي است وزارت نفت برنامه‌اي تدوين كند تا بتوان LPG را جايگزين گازوئيل كرد. البته جايگزيني براي بنزين هم ممكن است، اما چالش‌هاي بيشتري دارد، زيرا بدين صورت همه مردم استفاده از LPG نسبت به CNG را ترجيح مي‌دهند.
مصاحبه از: سيداحسان حسيني